Καταταλαιπωρημένο βρέθηκε στο οικογενειακό αρχείο μιας συγγενούς μου, διπλωμένο και φυλαγμένο 90τόσα χρόνια το γράμμα ενός Αιγινήτη εργάτη σπογγαλιευτικού στο Τάρπον Σπριγκς της Φλόριντα, του Σταύρου Σκριβάνου (γνωστού με το παρωνύμιο "Κατσούλη")*, προς τον πατέρα της και αδελφό του Σωτήρη Σκριβάνο, τον Απρίλιο του 1921. Διαβάζοντας με κόπο το "αλαγκρεκ" κείμενο ένιωσα συγκίνηση καθώς μια ιστορία ζωής, φτώχειας και αγωνίας για το μέλλον, ξεδιπλωνόταν μέσα από λίγες κακογραμμένες ανορθόγραφες σειρές. Ο αποδέκτης του γράμματος αυτού και παππούς της συζύγου μου, βρέθηκε κι αυτός στην Αμερική και επέστρεψε στην Ελλάδα. Τι είχε συμβεί; Η έρευνα μέσω ζώντων συγγενών συνεχίζεται. Προέχει, όμως να μοιραστώ μαζί σας την αγωνία εκείνου του προγόνου, που χρήζει ίσως ιστορικής και κοινωνιολογικής έρευνας, μιας και δεν τα δείχνει όλα "ρόδινα". Δεν το μεταφράζω, σε ένδειξη σεβασμού, απλά το αποδελτιώνω, έχοντας προσθέσει μόνο κάποια σημεία στίξης και λίγα σχόλια σε παρένθεση.
[...
(Α λα γκρεκ) Εν Ταρπον Σπριξς Φλορίδα
την 8 Απριλίου 1921
Αδελφε Σοτηρι χερε. Σιμερις ειρθαμε Μεσα κι ηβρα το γραμα
σου. Ηδον να μου γράφις όλα τα καθεκαστα τις εργασιας σου. Παντου ετσι ηνε μι
σταναχορισε. Κι γο τορα θα δουμε τι θα κανουν, θα πουλισουν, διοτι εχουν 2 παρτιδες
(σφουγγάρια) απουλιτα ταλουνου ταξιδιου κε τουτο πουμουνα εγο τορα. Ο θεός
βοηθος. Ότι παρο Σοτιρι θα στα στιλο μι σταναχορισε δεν πορο το ξεχασο αφτο το
ταξιδι. Ει μιρα μου τοσο κακο εχο κανι εγο οπου να παο καταστροφι. Για μενα ολι
η φτοχια ερθε στην αμερικι τορα που ρθα γο. Τελος τι να πο δοξα να χι ο κιριος.
Μονο θελο Σοτιτι να χομεν τιν ηγια μας. Αφ το χαγιο (Οχάιο) ολι η στεργιανι
μαζεφτικαν εδο σιμερις. Ανταμοσα κε τον γαπρό μας το Παναγο κι ηνε καλα.
Εχις πολα χερερισματα. Πιστεβο (να) τον παρομε μαζι η (ή) με αλο καηκι. Τι να
κανομεν πρεπει να κονομισουμε εος οτου περασι κε αφτι η καταστασι. Τελος κι
απανο (στην Ελλάδα) ναμουνα Σοτιρι παλι θαμουν στρατιοτις. Μουζονε τα (Μούζωνέ
τα) κι ετσι παριγοριεμε. Μονο το σεκλετι
μου ηνε που σου χο ηστερισι τα λεπτα σου εσενα, τιποτα αλο δεν σκεπτομε. Περιμενο γραμα
σου να μου γραψις να μαθο προτα για την ηγια σου κι δεφτερον για τι δουλια κι
αν ηνε καλα να ρχομουν μαζι σου κι ας τροο ψομι ξερο. Διοτι εχο βαρεθι τους πογιδες
(μπόυδες) αφτο το λιγο διαστημα που χο. Τελος. Τι να κανο. Σε χερετο. Αδελφο
σου
Σταυρος Ν. Κατσουλις. Περιμενο γραμα σου. ...]
* Σύμφωνα με νεότερα στοιχεία, η οικογένεια είχε το επώνυμο Σκριβάνος αλλά είχε παραμείνει ως παρωνύμιο (παρατσούκλι) το "Κατσούλης" και όλοι τους φώναζαν με αυτό, ακόμα κι οι ίδιοι το είχαν υιοθετήσει. Ο αδελφός του Σωτήρης (παππούς της συζύγου μου) ήταν κι αυτός πολλά χρόνια στις ΗΠΑ και αυτός τον είχε καλέσει. Ο Σωτήρης όταν επέστρεψε έγινε μάστορας και "φανοποιός" και ήταν φημισμένος για α αμερικάνικα εργαλεία που είχε φέρει στο Νησί. Οι συνθήκες και χρονικές συγκυρίες υπό τις οποίες γράφτηκε το γράμμα παραμένουν μικρό άινιγμα, αφού θεωρητικά ο Σωτήρης θεώρησε διαβατήριο επιστροφής το 1924.
* Σύμφωνα με νεότερα στοιχεία, η οικογένεια είχε το επώνυμο Σκριβάνος αλλά είχε παραμείνει ως παρωνύμιο (παρατσούκλι) το "Κατσούλης" και όλοι τους φώναζαν με αυτό, ακόμα κι οι ίδιοι το είχαν υιοθετήσει. Ο αδελφός του Σωτήρης (παππούς της συζύγου μου) ήταν κι αυτός πολλά χρόνια στις ΗΠΑ και αυτός τον είχε καλέσει. Ο Σωτήρης όταν επέστρεψε έγινε μάστορας και "φανοποιός" και ήταν φημισμένος για α αμερικάνικα εργαλεία που είχε φέρει στο Νησί. Οι συνθήκες και χρονικές συγκυρίες υπό τις οποίες γράφτηκε το γράμμα παραμένουν μικρό άινιγμα, αφού θεωρητικά ο Σωτήρης θεώρησε διαβατήριο επιστροφής το 1924.
(έρευνα - επεξεργασία: Νεκτ. Κουκούλης)
