ΣΠΟΓΓΑΛΙΕΙΑ - ΤΕΛΗ 19ου ΑΙΩΝΑ: Οι προγονικές μνήμες των χαμένων Αιγινητών μέσα από ένα βιβλίο.

 

 
   Μεγάλη η σπογγαλιευτική δραστηριότητα της Αίγινας, από το 18ο ως τα μέσα του 19ου αιώνα. Τα αιγινήτικα σφουγγαράδικα κυριαρχούσαν ως τα παράλια της Βεγγάζης, ειδικά στα τέλη του 18ου αιώνα. σε συνδυασμό και με τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι σφουγγαράδες της Δωδεκανήσου, σε σχέση με τα δικαιώματα αλιείας σε ορισμένες περιοχές, λόγω της Τουρικής των Διοίκησης. Σχετικό και το προγενέστερο άρθρο μας "Ο ΑΡΓΟΣΑΡΩΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΤΟ "ΣΠΟΓΓΑΛΙΕΥΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ", ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ" (http://aeginallote.blogspot.gr/2016/03/20.html). Το "σπογγαλιευτικό ζήτημα" κυριαρχούσε στην πολιτική σκηνή ως τις αρχές του 20ού αιώνα. Κύριες αιτίες η υπεραλίευση αλλά και ο πολλαπλασιασμός των ναυτικών ατυχημάτων λόγω της χρήσης του σκάφανδρου. Σύμφωνα με τις πηγές στα "πουγγιά" των αιγινητών εμπόρων, μόνο κατά τη διετία 1902 - 1903, μπήκαν τουλάχιστον δύο εκατομμύρια χρυσά φράγκα! Το τίμημα όμως για αρκετές οικογένειες συμπατριωτών μας ήταν βαρύ, μιας και μέλη των είτε "χτυπήθηκαν" από τη νόσο των δυτών είτε (και το χειρότερο) χάθηκαν για πάντα από αυτήν, στον σκληρό αγώνα της επιβίωσης. Αφορμή γι' αυτό το άρθρο στάθηκε μια αφιέρωση γραμμένη στα πρώτα φύλλα ενός παλιού λογοτεχνικού βιβλίου στα 1971,  από τον Παναγή Μπήτρο για τους χαμένους "στα νερά της Μπαρμπαριάς" προγόνους του. Πρόκειται για το βιβλίο "ΣΠΟΓΓΑΛΙΕΙΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ" του Άγγελου Τανάγρα. Μας το εμπιστεύτηκε η κόρη του Κα Ντ. Μπήτρου - Ζούλια, που ευχαριστώ πολύ.


Η προλογική αφιέρωση του Παν. Μπήτρου

Το κείμενο της αφιέρωσης λέει: "Ο εκ πατρός πάππος μου το έτος 1892 -ο Παναγής Μπήτρος- και το 1895 ο γυιος του και αδελφός του πατέρας μου Δημήτρης Παναγ. Μπήτρος, σφουγγαράδες και οι δυο, στην προσπάθειά τους να ζήσουν τις οικογένειές τους, εκείνη τη σκληρή εποχή, άφησαν και οι δυο τα κόκκαλά τους στη Μπαρμπαριά. Στη μνήμη τους να διαβάζεται τούτο το βιβλίο.   ΠΑΝΑΓ. ΣΠ. ΜΠΗΤΡΟΣ".



  Αυτή η τόσο συναισθηματικά φορτισμένη γραφή αλλά και το περιεχόμενο του βιβλίου, γεμάτο λυρισμό, δραματικές περιγραφές και ποιητικές παραπομπές στους θρύλους και τις παραδόσεις του Λαού μας, με οδήγησαν να μην αφήσω να περάσει ασχολίαστη από τα χέρια μου η εμπειρία από την ανάγνωσή του. Ας είναι όλοι αείμνηστοι. Οι αγώνες για επιβίωση του απλού και τίμιου κόσμου συνεχίζονται και σήμερα με άλλες μορφές.

Το βιβλίο έχει όμορφη βιβλιοδεσία.
Βρήκαμε όμως και το αρχικό του εξώφυλλο.

ΚΕΙΜΕΝΟ - ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΩΝ: Νεκτ. Γ. Κουκούλης 
ΠΗΓΕΣ: Αρχείο οικογ. Παναγ. Μπήτρου, Άγγελου Τανάγρα - "Οι σπογγαλιείς του Αιγαίου" - εκδ. Σίδερη, Κήρυξ της Αιγίνης, Αρχείο Νεκτ.  Κουκούλη    

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1865: Ο Αλέξ. Μαυροκορδάτος πεθαίνει στην έπαυλη «Κόκκινο Κάστρο», στην Αίγινα. [ενημερώθηκε]

"Κόκκινο Κάστρο" - Αίγινα

   Θέμα συζήτησης των ημερών του Αυγούστου του 1865, 150 περίπου χρόνια πριν, σε όλο το Νησί της Αίγινας ο θάνατος του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου στην εξοχική έπαυλή του «Κόκκινο Κάστρο», πρώην κατοικία του διανοούμενου και ιστορικού της εποχής Γ. Φίνλεϋ, στο λόφο «Χαλικάκι», τότε συνοικία της Πόλης. Ο Μαυροκορδάτος, που απεβίωσε τυφλός και φτωχός, ήταν γόνος παλιάς οικογένειας Φαναριωτών και έπαιξε, όπως είναι γνωστό, πρωταγωνιστικό ρόλο στην επαναστατική περίοδο έχοντας διατελέσει Πρόεδρος του Εκτελεστικού και πάρει μέρος σε μάχες, χωρίς ωστόσο να αποφύγει να συνδέσει το όνομά του με τις εσωτερικές εμφύλιες πολιτικές διαμάχες της εποχής, αφού ήταν αρχηγός του αγγλικού κόμματος.  Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους θεωρείτο πολιτικός αντίπαλος του Ιωάννη Καποδίστρια, συνεργάστηκε με τον Ιωάννη Κωλέττη μετά την έλευση του Όθωνα και διετέλεσε επανειλημμένα Πρωθυπουργός. Αν και ήταν αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, δε δίστασε να ταχθεί κατά των διώξεων αγωνιστών όπως του Κολοκοτρώνη και του Μακρυγιάννη. Μιλούσε άπταιστα οκτώ γλώσσες μεταξύ των οποίων τούρκικα, γαλλικά και αγγλικά.  

Σε προχωρημένη ηλικία
(φωτ. Hellenica.de)

   Στο τέλος της σταδιοδρομίας του εξελέγη πληρεξούσιος Ευρυτανίας στην Εθνοσυνέλευση του 1862 και διετέλεσε πρόεδρος της επιτροπής σύνταξης του νέου συντάγματος. Το 1863 αποσύρθηκε στην Αίγινα. Τυφλός και κατάκοιτος, δεν πήρε ενεργό μέρος στις εργασίες της Επιτροπής, διατήρησε όμως το ενδιαφέρον του για τα κοινά καθώς και την πνευματική του διαύγεια έως το θάνατό του. Ο καθένας μας όμως πέραν των δραστηριοτήτων προχωρά και στην προσωπική του ζωή.  Ήταν παντρεμένος με την Χαρίκλεια Αργυροπούλου και είχε αποκτήσει 6 παιδιά, περνώντας δράμα, όταν  τα 4 από αυτά πέθαναν σε μικρή ηλικία. Η κατάσταση της υγείας του δεν επέτρεπε αισιοδοξία, παρά το ότι στις 22 Ιουλίου 1865 από  την εφημερίδα της εποχής ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ (φ. 698) πληροφορούμαστε ότι  «ο  γέρων Αλέξ. Μαυροκορδάτος, ασθενών εν Αιγίνη, ήδη βαίνει επί τα βελτίω.».  Έτσι λίγες μέρες μετά, στις 7 Αυγούστου, η ίδια εφημερίδα (φ. 712) μας πληροφορεί ότι:

Εφημ. ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ, 7/8/1865, φ. 712

   Οι τοπικές αρχές και πολλοί κάτοικοι συνόδεψαν στη σορό στο λιμάνι. Κηδεύτηκε στη Μητρόπολη των Αθηνών και ενταφιάστηκε στο 1^ο Νεκροταφείο, στις 7/8/1865. Στο ταφικό του μνήμα καθώς και σε αυτό του γιού του Νικόλαου, βλέπουμε σε μάρμαρο το οικόσημο της οικογένειας, που υπάρχει και σε πλάκα από πωρόλιθο στην είσοδο του «Κόκκινο Κάστρο» στην Αίγινα. Οι επικήδειοι που εκφωνήθηκαν στην κηδεία του εκδόθηκαν σε ιδιαίτερο τευχίδιο, λίγο αργότερα, από το αθηναϊκό τυπογραφείο "Φραγκλίνος".

Το ταφικό μνημείο Μαυροκορδάτου στο 1ο νεκροταφείο Αθήνας

 

Το οικόσημο των Μαυροκορδάτων από το μνήμα του Νικ. Αλ. Μαυροκορδάτου
στο 1ο νεκροταφείο Αθήνας

 

Πωρολίθινη τιμητική πλάκα στην είσοδο του "Κόκκινου Κάστου", στην Αίγινα.

Έρευνα – Επιμέλεια κειμένου: Νεκτ. Γ. Κουκούλης

ΠΗΓΕΣ: 1) Αρχείο εφημερίδας ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ 2) Γωγώς Κουλικούρδη, ΑΙΓΙΝΑ ΙΙΙ 3) Βικιπαιδεία 4)  Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού 5) Φωτογραφία του οικοσήμου από τον Κ. Καλλιβρετάκη, στον ΠΑΝΔΕΚΤΗ του Ινστ. Νεοελλ. Ερευνών 6) Φωτογραφία μνημείου από το ιστολόγιο roadartist 7) Φωτογραφίες Αίγινας από το αρχείο Νεκτ. Κουκούλη