Δυο πηγές νερού – πηγές ζωής στην Αίγινα

Δυο πηγές νερού – πηγές ζωής στην Αίγινα

Νεκτάριου Κουκούλη, δάσκαλου (M. ed.)

Στην ιστορία της προαιώνιας αναζήτησης του ζωογόνου νερού από τον άνθρωπο, στην Αίγινα δυο φυσικές πηγές νερού καταγράφονται ως οι κυριότερες, που βρίσκονται σε χρήση από τα πρώιμα, τουλάχιστον, μεσαιωνικά χρόνια. Είναι οι πηγές με τη σημερινή ονομασία «Βρύση Αγίου Παντελεήμονα» στην περιοχή Μεσαγρού και «Κουρέντης» στην περιοχή Βαθυπόταμου Βαθέως.   Η «Βρύση» βρίσκεται σε μια ρεματιά καταπληκτικής φυσικής ομορφιάς, απόληξη των βραχωδών ορεινών όγκων όπου βρίσκεται το χωριό «Ψαχνή», βόρεια από τη Μονή Παναγίας Χρυσολεόντισσας. Εκεί, ανάμεσα στα παράξενα χρώματα των βράχων και στην ευωδιά του αιωνόβιου πεύκου στα ριζά ενός πανύψηλου βράχου, αναδύεται σε μικρές σχετικά ποσότητες το νερό της πηγής. Εκεί, οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής πήγαιναν με τα ζώα τους για ανεφοδιασμό. Κοντά περνούσε (και περνά) ο κεντρικός δρόμος, που οδηγούσε από την Παληαχώρα στον όρμο της Αγίας Μαρίνας και της Βλυχάδας. Στην αναμονή του γεμίσματος της στάμνας της νοικοκυράς ή του σταμνιού του ρετσινά, του αγρότη και του βοσκού δημιουργούνταν κοινωνικές σχέσεις. Σ’ εκείνο το σημείο με τη δύναμη του νερού μέσα του, έχτισαν στη βάση των επιβλητικών βράχων και το ξωκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα, σε μια προσπάθεια παράκλησης, λες, του θείου να τους χαρίζει τούτο το αγαθό για πάντα.   Στα νεότερα χρόνια, η «Βρύση» εξακολουθεί να υφίσταται. Κατά τη δεκαετία του 60, στο σημείο που αναβλύζει το νερό έγιναν δυο μικρές δεξαμενές υποδοχής. Αργότερα και ως τα τέλη της δεκαετίας του 90, μέσω αντλιοστασίου, το νερό της οδηγείτο σε δεξαμενή στο λόγο του Αγίου Θωμά και μετά σε βρύσες κοντά στην Παναγιά την Πολίτισσα και πολλοί κάτοικοι έκαναν κάνουν υδροληψία.  Αργότερα, η διαδικασία αυτή εγκαταλείφθηκε από το Δήμο και το νερό οδηγείτο με φυσική ροή σε βρύση κοντά στο εξωκκλήσι. Μετά τις φυσικές καταστροφές του Σεπτεμβρίου 2010, η σωλήνωση καταστράφηκε και ακόμα δεν έχει αποκατασταθεί. Όλο και λιγότεροι άνθρωποι, πια, απολαμβάνουν το υπέροχο αυτό νερό. Οι ντόπιοι, μπροστά στο φόβο να «χαθεί το νερό», δεν επιτρέπουν έργα για αύξηση παροχής της πηγής, που έχει άρρηκτα συνδεθεί με την τοπική ζωή και την ιστορία του Μεσαγρού.   Η πηγή του «Κουρέντη» βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του νησιού, σε μια ρεματιά - απόληξη του ορεινού όγκου νότια της Παληαχώρας, στο «Βαθυπόταμο». Κι εκεί, η «δημοσιά» περνούσε σε μικρή απόσταση από την πηγή και μετά την εξάλειψη της απειλής της πειρατείας, αποτέλεσε τη βασική πρόσβαση προς τη θάλασσα, ενώ σήμερα υπάρχει ένας πολυσύχναστος δημόσιος δρόμος. Τα ξωκλήσια του Αγίου Φανουρίου και του Αγίου Ανδρέα στολίζουν, από τα βυζαντινά, σαν άσπρα μαργαριτάρια, την πρασινάδα της ρεματιάς πλάι στον γκριζοκαφετή βράχο. Στο σημείο που πηγάζει το νερό φαίνεται η είσοδος παμπάλαιας υδρομαστευτικής στοάς και μεταγενέστερες υποστηρικτικές κατασκευές. Σύμφωνα με εξερεύνηση του κ. Παναγιώτη Δευτεραίου που δημοσιεύτηκε  στον ιστότοπο ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ, υπάρχει ολόκληρο υπόγειο σύστημα στοών και πηγαδιών.  Πηγή ζωής, λοιπόν, για τους κατοίκους του κυκλαδίτικου Μυστρά, με το όνομά της να παραπέμπει στους Λατίνους (Corrente), που για χρόνια όριζαν το βιός και τις τύχες τους. Επίσης, υπάρχουν αναφορές στη λαογραφία από το τέλος του 1800, ότι και οι κάτοικοι της Παλιαχώρας έπαιρναν νερό και από αυτήν την πηγή, εκτός από το πηγάδι που βρίσκεται στο ιερό του Ναού της Επισκοπής. Με δημοτικά έργα το νερό της διοχετευόταν σε σημείο καλύτερα προσβάσιμο από το κοινό, αν και πολλοί προτιμούσαν να μεταβαίνουν κατευθείαν στην πηγή. Στα μέσα της δεκαετίας του 90, η πηγή οδηγήθηκε σχεδόν σε εγκατάλειψη, επειδή από χημικές αναλύσεις διαπιστώθηκε η ύπαρξη μολυσματικών στοιχείων, γεγονός που ίσως οφείλεται σε εξωγενείς αιτίες (κρούματα αποδεδειγμένης παράνομης απόρριψης λυμάτων στη γύρω περιοχή). Δεν γνωρίζουμε αν νεότερες αναλύσεις έχουν δείξει στοιχεία αποκατάστασης του νερού της πηγής. Ο αγώνας για το νερό στην Αίγινα συνεχίζεται και η δύναμή του θα αποτελεί, για πολλά ακόμα χρόνια, παράγοντα που θα συμβάλλει καθοριστικά στις εξελίξεις της τοπικής ζωής.     ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 1) Νεκτ. Κουκούλης, Πηγές νερού – Πηγές ζωής για την Αίγινα, Διαδικτυακό περιοδικό MONUMENTA, τ. 2 (Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ), 19/11/2007.   http://www.monumenta.org/article.php?IssueID =3&ArticleID=131& CategoryID=6&lang=gr                                                2) Παν. Δευτεραίος, Ανεξερεύνητη Αίγινα: στα μονοπάτια της κρυμμένης γνώσης..., Διαδικτυακό περιοδικό ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ, 2014. 3) Περιβαλλοντική Ομάδα 2ου Γυμνασίου Αίγινας, «Οι ομβροδέχτες της Αίγινας» , Κυψέλη Αίγινας. 2011. 4) Νεκτ. Κουκούλης, Μικρό ιστορικό του Ιερού Ενοριακού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγίας Πολίτισσας) Μεσαγρού Αίγινας, Αίγινα, 2006.