Νεκτάριος Γκαρής: Το τελευταίο αντίο στον τελευταίο κανατά της Αίγινας.

" Έχετε γεια, ψηλά βουνά, ο Νεχτάριος δε θα ξανάρθει για χώμα", αναφώνησε η χαροκαμένη μάνα, κοιτάζοντας προς το λόφο του Αγίου Θωμά, συνήθη τόπο λήψης αργίλου για τους παλιούς κανατάδες του Μεσαγρού, καθώς θαβόταν ο γιος της. Ήταν ο τόπος όπου "χώνονταν στις σπηλιές, παίρνανε χώμα και το κάνανε μάλαμα", όπως είπε. Δυσαναπλήρωτο το κενό που δημιουργεί η απώλεια του Νεκτάριου Γκαρή, του τελευταίου των παραδοσιακών αγγειοπλαστών της Αίγινας. Θα λείψει ως άνθρωπος, πρώτα, από τους οικείους και συγγενείς του αλλά και από την τοπική κοινωνία, της οποίας ήταν σημαντικό κομμάτι στον Πολιτισμό και τη Λαογραφία. Κατά τη διάρκεια της κηδείας, με φωνή τσακισμένη από τη συγκίνηση, μέλος της Οικογένειας εκφώνησε ένα επικήδειο λόγο, που τα λέει ΟΛΑ. Μας τον εμπιστεύτηκαν και τους ευχαριστούμε. Με την άδεια τους τον δημοσιεύουμε. Πρέπει να αναγνωσθεί από όλους μας, ως ένα ύστατο ΑΝΤΙΟ και φόρος ΤΙΜΗΣ.
Ας είσαι αείμνηστος, Νεκτάριε!!!

"Κάτω από τον ναό της Αφαίας, το τελευταίο καμίνι έσβησε για πάντα. Εκεί, στο δρόμο προς το Μεσαγρό βρισκόταν η τελευταία ζωντανή μαρτυρία μιας παράδοσης με αρχέγονη γνώση, της αιγινήτικης αγγειοπλαστικής. Ο Νεκτάριος Γκαρής, ο τελευταίος τεχνίτης των περίφημων κανατιών της Αίγινας, δεν είναι πια ανάμεσά μας.
Ο τελευταίος που ασκούσε την πανάρχαια αυτή τέχνη, φτιάχνοντας ο ίδιος την πρώτη ύλη του και όχι παραγγέλνοντάς την από το εξωτερικό.
Εχθές το καμίνι σου με τα ξύλα έβγαλε την τελευταία του σπίθα, αλλά η μορφή σου εξακολουθεί και σιγοκαίει στις καρδιές μας , κρατώντας τη μνήμη σου ζωντανή.
"Δε θέλω να σκέφτομαι ότι μαζί με εμένα τελιώνει και η τέχνη που ξεκίνησε εδώ και 3.000 χρόνια", είχες πει σε μια συνέντευξή σου.
Ξεκίνησες να ασχολείσαι από μικρό παιδί. Αγγειοπλάστης ήταν κι ο πατέρας σου, από εκείνον έμαθες τη δουλειά. Μετά το σχολείο, επέστρεφες στο εργαστήρι. Η οικογένειά σου ήταν η παλαιότερη στην Αίγινα, στον τομέα της αγγειοπλαστικής και του παραδοσιακού κανατιού, το οποίο κάποτε έβλεπες στα χέρια όλων των επισκεπτών του Νησιού. Κανείς δεν έφευγε χωρίς να αγοράσει φιστίκι και κανάτι αιγινήτικο. Η ημέρα σου άρχιζε τα ξημερώματα. Έπινες τον καφέ σου και ξεκινούσες. Σκάβοντας τη γη από το "βουνό σου", όπως έλεγες, έπαιρνες την αργιλώδη μάζα και στη συνέχεια, στεγνώνοντάς την, την έκανες πηλό. Έπειτα του έδινες μορφή, τον έκανες κανάτι, λεκάνη, στάμνα, δελφίνι και γοργόνα ή ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς.
Με αυτές τις αναμνήσεις της ψυχής μου επέλεξα, σήμερα, να αποχαιρετήσω το Νεκτάριο Γκαρή, για το ταξίδι του στην αιωνιότητα. Η αλήθεια είναι πως δεν είναι εύκολο να πεις ΑΝΤΙΟ στον άνθρωπο με την ξεχωριστή προσωπικότητα, το σπάνιο ήθος, την αξιοπρέπεια, την ανθρωπιά, την αγάπη, το σπάνιο χαμόγελο, που τίμησε το αιγινήτικο χώμα και τη Γη μας.
Ο άνθρωπος που έδινε απλόχερα την αγάπη και με την ατόφια έμφυτη ευγένεια της ψυχής του αγκάλιαζε τον καθένα από μας, εγκάρδια και ζεστά. Ευχαριστούμε, Νεκτάριε, για αυτά που μας δίδαξες, για την αγάπη που μας πρόσφερες. Ας πάρεις μαζί σου, στη γειτονιά των αγγέλων, τη δική μας στοργή σα φυλακτό να σε φυλά. Δε θα σε ξεχάσουμε ποτέ, γιατί με τις πράξεις σου δίδαξες τι σημαίνει να είσαι πραγματικός εργάτης της Τέχνης και της Γης.
Μεγάλος ο πόνος και βαριά η θλίψη, σ' αυτόν τον ύστατο αποχαιρετισμό για όλους εμάς τους συγγενείς και φίλους, γιατί είχες το χάρισμα των ξεχωριστών ανθρώπων, που έχουν αποφασίσει ότι η ζωή αξίζει όταν δημιουργείς, όταν αισθάνεσαι, όταν αγωνίζεσαι και όταν προσφέρεις. Και όλα αυτά συγκρότησαν την εξαίρετη καλλιτεχνική και κοινωνική σου προσωπικότητα.
Ως άνθρωπος ανοιχτών οριζόντων, γενναίος και έντιμος, είχες έναν σπάνιο κώδικα επικοινωνίας με τον κόσμο. Στα μικρά καθημερινά αλλά και στα μεγάλα προβλήματα της ζωής διέκρινε κανείς το λαμπερό σου πνεύμα, διεισδυτικό και ελεύθερο, επενδεδυμένο με μια ποιητική διάθεση. Σε διέκρινε μια αφοπλιστική ειλικρίνεια. Γλυκός, με τον ήλιο της καρδιάς να φωτίζει τη μορφή σου και τα μάτια σου να λάμπουν σαν καθρέφτες της ψυχής σου. Μας ζέσταινες με το βλέμμα σου, όπως ο Αιγινήτικος ήλιος ζέσταινε τα έργα σου. Σε μια εποχή, που οι άνθρωποι γίνονται μεγάλοι με πυξίδα την ύλη, εσύ ακολούθησες την πνευματική οδό και έγινες άνθρωπος Προσφοράς και Αξίας. Στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε, εσύ επέλεξες το δρόμο της κορυφής, αυτόν που παίρνουν οι αετοί του πνεύματος και της τιμής.
ΔΟΥΛΕΨΕΣ ΣΚΛΗΡΑ ΚΑΙ ΤΙΜΙΑ.
Καλό ταξίδι, Νεκτάριε. Υπάρχουν ασφαλώς πολλές διάπλατες αγκαλιές και εκεί που πηγαίνεις, έτοιμες να σε δεχτούν. Θα πλάθεις τώρα τα έργα σου με το χώμα του Παραδείσου. Θα διδάσκεις την τέχνη σου στους αγγέλους.
Αιωνία σου η μνήμη.     
Ας είναι ελαφρύ το χώμα της Αιγινήτικης Γης που θα σε σκεπάσει. Το χώμα, που τόσο αγάπησες και δούλεψες με τα δυνατά σου χέρια."

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΤΗΣ ΓΕΝΗΤΙΚΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ - ΟΙ ΕΠΟΧΙΑΚΕΣ ΑΓΡΟΙΚΙΕΣ

   Σε όλη την ορεινή Αίγινα συναντάς ερείπια εποχιακών αγροικιών. Οι νοικοκύρηδες, αφού δουλεύανε "ήλιο με ήλιο", όταν τα χωράφια ήταν μακριά από το σπίτι τους, χτίζανε με πέτρα από τον χώρο, μικρά σπιτάκια όπου έμεναν ή προφυλάσσονταν από τις καιρικές συνθήκες. Σε αυτά τα οικήματα υπήρχαν μόνο τα στοιχειώδη μέσα επιβίωσης, το τζάκι, ένα κρεβάτι πέτρινο με στρώμα από άχυρα και πέτρινο τραπέζι. Τα ονόμαζαν και "γιατάκι". Η στέγη φτιαχνόταν με τον παραδοσιακό τρόπο του "λιακού", δηλαδή στο κάτω στρώμα έμπαιναν τα πατερά από ξύλο κέδρου (τσιντρού) που αφθονούσε στην Αίγινα ή καλάμια, μετά κάθετα έμπαιναν λιανόκλαδα κέδρου, από πάνω φύκια,και μετά αργιλόχωμα. Πριν το χειμώνα ανανεώνανε την "άργελο" ή το κοκκινόχωμα με νέα στρώση για να κρατήσει τα νερά των βροχών. Σε πρόχειρα οικήματα συναντάμε σπάνια και στέγη από σκέτη πέτρα και από πάνω φυσικά αργιλόχωμα. Σε δυο τρία σημεία του Μεσαγρού σώζονται και πολύ μικρά ατομικά πετρόσπιτα, όπως αυτά των Κυκλάδων.
   Τα αντικείμενα και σκεύη της καθημερινότητας ("λάτρας") τοποθετούνταν σε πέτρινες εσοχές στους τοίχους που τις λέγανε "παλεθούρες", γενήτικη φθορά της λέξης "παράθυρο" ή "παραθύρα". Η συγκεκριμένη "παλεθούρα" είναι από τα ορεινά των Αλώνων. Κρεμάγανε, επίσης, με σύρμα από το ταβάνι είτε μικρούς κορμούς είτε σανίδες, τις λεγόμενες "τάβλες" για τα τυριά και τα κρεατικά. Αν το σπιτάκι ήταν σε αμπέλια, υπήρχε και πάτημα (σώζονται αρκετά) με δεξαμενή για το μούστο, που λεγόταν "πουρλάκι". Το χώρο του πατητηριού χρησιμοποιούσαν τα καλοκαίρια (πριν τον τρύγο) και για προσωρινή αποθήκευση ρητίνης. Αν η αγροικία ήταν αγροικία καταφύγιο ρετσινάδων, τότε δίπλα υπήρχε και ιδιαίτερος λάκκος, βάθους ενός περίπου μέτρου, για το ρετσίνι, που τον έλεγαν "λουτσάρι". Στα βουνά με πεύκα υπήρχαν και πολλά σημεία απόθεσης ρητίνης (ρετσινιού) χωρίς να υπάρχει αγροικία, που τώρα έχουν χαθεί μέσα στη βλάστηση ή γεμίσει πευκοβελόνες. Στις αγροικίες, ειδικά αν ήταν σε αγκροκτήματα, υπήρχαν και μικρά πλακόστρωτα αλώνια. Στην Αίγινα υπήρχαν δεκάδες τέτοια μικρά αλώνια, μακριά από τα χωριά πάνω στα βουνά, που πολλά ανάγονται στα αρχαία και πρώτα βυζαντινά χρόνια. Τώρα έχουν εξαφανιστεί και αναγνωρίζεις το χώρο, μόνο από τον κυκλικό πέτρινο περίγυρό τους. Σήμερα, σώζονται μόνο τα μεγάλα αλώνια των χωριών. Παντού σχεδόν υπήρχαν επίσης και μικρές ή μεγάλες σουβάλες συλλογής όμβριου νερού, για το λόγο αυτό πρέπει οι περιπατητές να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, αν περπατούν εκτός μονοπατιών σε όλη την ορεινή Αίγινα. Πολλές από αυτές χρησιμοποιούνται και σήμερα από τους βοσκούς του Νησιού. Σε σημείο του Οροπέδιου Μεσαγρού συναντάμε και τη μοναδική ίσως σουβάλα με χτισμένο οίκημα στο στόμιό της. 
   Σε όλες τις αγροικίες, είδικά αν ήταν κτηνοτρόφων, υπήρχαν πέτρινα μαντριά γύρω. Αν κοντά υπήρχαν βράχοι και μικρά σπηλαιώματα, τους εκμεταλλεύονταν. Τέτοια φυσικά μαντριά συναντάμε στα ορεινά χωριά, ενώ εντυπωσιακή είναι και η "σπηλιά του Καπάκα" στο λόφο των Μύλων στο Μεσαγρό. Μοναδικό, μάλλον, στο Νησί είναι και ένα σπηλαίωμα μεγάλου βράχου, στα νότια του βουνού "Νικολάκη", που είχε μεταραπεί σε πρόχειρο καταφύγιο, μάλλον κατά τα αρχαία χρόνια.
   Αγροικίες εντελώς "απόκοσμες" συναντάμε στα χαμηλά σημεία του Βαθυπόταμου Μεσαγρού, χαμένες όμως μέσα στη βλάστηση και δυσπρόσιτες. Εκεί έμεναν Χαλδαίοι, που τους είχαν δώσει και το παρωνύμιο (παρατσούκλι) "Βαθυποταμίτες", που το συναντάμε ακόμα και σε εκλογικούς καταλόγους τελών του 19ου αιώνα. Τέλος, αν οι αγροικίες μετατρέπονταν σε μικρούς οικισμούς, κολλητά στα σπίτια χτίζονταν και εξωτερικοί ξυλόφουρνοι, που εκτός εξαιρέσεων σήμερα έχουν χαλάσει ("βουλιάξει") και σώζονται μόνο απομεινάρια. Προσεχώς θα δημοσιεύεται σχετικό φωτογραφικό υλικό μου.

1933: Η συνάντηση του Νίκου Καζαντζάκη με τον Renaud de Jouvenel στην Αίγινα

Ο Νίκος Καζαντζάκης με τον Renaud de Jouvenel, στην Αίγινα το 1933 (φωτ. Παντ. Πρεβελάκης)

   Ήταν καλοκαίρι του 1933, όταν ο γάλλος συγγραφέας και εκδότης Renaud de Jouvenel (1907 - 1982), με τον οποίο ο Νίκος Καζαντζάκης συνδεόταν φιλικά και επιστημονικά, για πολλά χρόνια, τον επισκέπτεται στο πρώτο σπίτι του στην Αίγινα, όπου βρισκόταν με την Ελένη Σαμίου και τον Παντελή Πρεβελάκη (1909 - 1986). Λεπτομέρειες για τη σχέση και συνεργασία των δύο συγγραφέων συναντάμε σε αρκετά άρθρα του Jouvenel σε ξένα και ελληνικά περιοδικά.  Περιγραφές για τη συνάντηση του 1933, την Αίγινα της εποχής, καθώς και ένα ποίημα του Γάλλου, αφιερωμένο στον Καζαντζάκη με τίτλο "Νίκος", δημοσιεύτηκαν σε τεύχη του περιοδικού "ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ", από όπου και αναδημοσιεύουμε αποσπάσματα. Αρχικά, πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιγραφή των πρώτων εντυπώσεων του Jouvenel από την άφιξη στο Νησί και στο τότε σπίτι του Καζαντζάκη. Γράφει:

 

" ... Στην Αίγινα, μικρό λιμάνι, γεμάτο βάρκες και ζωηρόχρωμα φρούτα, υπήρχε ένα ξενοδοχείο με τέσσερα – πέντε δωμάτια, που κόστιζε 4 φράγκα το καθένα και ο ξενοδόχος διάβαζε Οράτιο! Στ΄ αλήθεια, σου μιλούσαν μια γλώσσα τόσο ζωντανή, τόσο γεμάτη εικόνες, που έμοιαζε λυρική. Το σπίτι του Καζαντζάκη ήταν ένα είδος bungalow (μπαγκαλόου), ήτανε μικρό και παλιό, όπως μου το είχε περιγράψει. Μαζύ του ήτανε η Ελένη Σαμίου, που θα γινότανε γυναίκα του και ο Πρεβελάκης, πάντα σκυμένος στον Γκρέκο του. Για να φτάσης ως εκεί, έπρεπε να πάρης τα΄αμάξι που το έσερνε ένα γέρικο άσπρο άλογο και να προχωρήσης χοροπηδώντας επάνω στο στενό δρόμο, γεμάτο πέτρες και σκόνη, μέσα σ’ έναν ήλιο που πρέπει να τον έχεις υποστή για να καταλάβης τη δύναμη της ακτινοβολίας του! Καταμεσήμερα, ανάμεσα στον ουρανό και τη θάλασσα η γη φλεγότανε κάτω από τον ήλιο, που λαμποκοπούσε εκτυφλωτικά. Αν έβγαζες το χέρι σου από το παράθυρο, ένοιωθες σαν να το έβαζες σε φούρνο. Δεν μπορούσες να βγης έξω από το σπίτι, που από τα κλειστά παντζούρια ξεγλυστρούσαν μερικές περιπλανώμενες κηλίδες ήλιου και που βασίλευε η σιωπή γύρω απ’ τον σκεπτικό Καζαντζάκη, τον βυθισμένο στον εσωτερικό του κόσμο και την πίπα του … " (μτφρ Μαρίας Οικονόμου - Τσακίρη)

   Ακολουθεί ένα εξαιρετικά λυρικό και ενδιαφέρον ποίημα του Jouvenel, με τίτλο "ΝΙΚΟΣ", που δημοσιεύτηκε στη "ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ", τον Ιούλιο του 1965:

Ολόφωτος απ’ τ’ όραμά του,
το Πάθος του άλλου σμιγμένο με το δικό του
καθώς το αίμα του Χριστού με του χριστιανού την πίστη,
στη γης απάνω προχωρούσε
σαν καράβι που σκίζει των ανθρώπων τα κύματα,
μεταρσιωμένος στο έπακρο
από τον πυρετό της προφητείας,
πιστεύοντας στον άνθρωπο που γίνεται θεός,
συνεπαρμένος από τη χίμαιρά του.
Γελούσε πέρα απ’ τα λόγια που άκουγε,
Ωστόσο κουβαλούσε το βάρος μας,
την απουσία της συνείδησης
αγγέλων που ξεπέσαν απ’ τον προορισμό τους.
Κι έκοβε ίσια, σαν το κοράκι της πλώρης,
χωρίς ορατά εμπόδια στη ρότα του,
για τον ιδανικό κόσμο που μάντευε.

Η λάμψη της ματιάς του
ζωντανή λόγχη,
η φωτιά του απόλυτου,
η ακατέργαστη δίψα
κι ο ουρανός του Ολύμπου.

Αίγινα.
Άσπρο νησί πεσμένο σα γλάρος στη θάλασσα,
ήλιος ελληνικός, γυμνότητα,
πρώτοι, αρχέγονοι χρόνοι.
Ο Νίκος μ’ ανοιχτά μάτια κι όμως βυθισμένα.
Το ντόμπρο, βροντερό γέλιο, πρόκληση αιώνια!
Με ακροαζόταν να μιλώ, μα μπορεί να ‘ταν ο αντίλαλος,
που άκουγε να ηχεί,
απ’ τη ζωή που είχε αρνηθεί στον εαυτό του.

Ο Νίκος.
Με τ’ αλαφρό πάτημα της γίδας στα βουνά του κόσμου,
παγιδεμένος από την αναζήτησή του,
μα σαν αυτός
που η πιο πύρινη μέρα δεν μπορεί να τον θαμπώσει.

Ο Νίκος.
Η Κρήτη στην καρδιά του, η Ισπανία στο αίμα του
ελιά χυμό γεμάτη που υψώνει τα ξερά χέρια της
πάνω απ’ τις χώρες, στη δυστυχία των ανθρώπων,
φωτοκαμένος απ’ τον πόθο του,
περίσσια μεγάλος για το κελί όπου τον είχαν στριμώξει,
πάντα στο παράθυρο,
πάντα βιγλίζοντας τη θάλασσα,
πάντα χαμένος στο μύχιο εαυτό του,
όπου ερχόταν ο ορίζοντας ν’ ανανεώσει την ψυχή του.

Χριστός φορτωμένος στο σταυρό του,
όμως χωρίς να το δείχνει σε τίποτα,
παντού και πουθενά οικείος και ξένος,
ιππότης δίχως πανοπλία
κι όμως τοιχογυρισμένος
στο μέσα ποταμό του,
ηφαίστειο πεινασμένο για σιωπή και για αγάπη,
ολοζώντανο μέσα στη στάχτη του,
που κάποιος άνεμος θα ‘πρεπε να την πάρει
να την κρεμάσει πάνω απ’ τα κεφάλια μας
και να κάμει το θρύλο του τραγούδι. "

Ο Νίκος Καζαντζάκης με τον Παντελή Πρεβελάκη (1933)

 Η φιλία του Καζαντζάκη με τον Jouvenel συνεχίστηκε ως το θάνατο του πρώτου και ενδιαφέρον παρουσιάζει η δημοσιευμένη αλληλογραφία τους. Για την πατρίδα Κρήτη, του έγραφε:  

«Όταν γράφω για την Κρήτη δεν έχω παρά ν’ αντιγράψω την καρδιά μου. Η πένα μου δεν την προφταίνει.»

 

Έρευνα - Επιμέλεια κειμένου: Νεκτ. Γ. Κουκούλης

Πηγές: Η περιγραφή και το ποίημα από το περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, φωτογραφίες με τον Καζαντζάκη από δημοειεύσεις των εκδόσεων Καζαντζάκη. φωτογραφίες της Αίγινας από το αρχεία της ΑΣΚΣΑ και το προσωπικό μας αρχείο

1931: H αιγινήτισσα "Μις Ελλάς" Χρυσούλα Ρόδη (μέρος 2ο)

Η Χρ, Ρόδη με εθνική ενδυμασία
(Φωτογραφία "Νέλλης")

   Σημαντικό γεγονός των κοσμικών, πολιτικών και κοινωνικών κύκλων της Αίγινας των αρχών δεκαετίας '30 αλλά και των Αθηνών, απετέλεσε η εκλογή της Χρυσούλας Ρόδη ως "Μις Ελλάδος" της χρονιάς 1931. Το θέμα έχει καλυφθεί από τοπική αρθρογραφία σε ικανοποιητικό βαθμό. Με τη δικιά μας διαφορετική ερευνητική πινελιά "φωτίζουμε" άγνωστες σελίδες της εκλογής Ρόδη, μέσα από δημοσιεύματα και ανταποκρίσεις εφημερίδων και συνεντεύξεις. Ήδη η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε στο 1ο μέρος της έρευνας: (  http://aeginallote.blogspot.gr/2017/03/1931-1.html ).
Στο δεύτερο (και ίσως όχι τελευταίο) μέρος παρουσιάζουμε πλήρη συνέντυξη της αιγινήτισσας καλλονής, που δόθηκε στις 19/ 2/ 1931 στη δημοσιογράφο και συγγραφέα Γεωργία Ταρσούλη (1916 - 1986) και δημοσιεύτηκε στο 360ό τεύχος του περιοδικού ποικίλης κοσμικής ύλης της εποχής ΜΠΟΥΚΕΤΟ. Στο εξώφυλλο του 359ου τεύχους του περιοδικού είχε δημοσιευτεί και φωτογραφία της. Μέσα από τη συνέντευξη αυτή ιχνηλατούμε πολλά κοινωνικά στοιχεία και μαθαίνουμε για άγνωστα πολιτικά ή μη παρασκήνια της εκλογής, αλλά και γνωρίζουμε τη νεαρή Χρυσούλα Ρόδη μέσα από τις συνήθειες και τις συνθήκες της προσωπικής της ζωής. Επίσης, δημοσιεύονται και όρισμένα ακόμα πρωτοσέλιδα εφημερίδων. Σε κάθε περίπτωση η συνέντευξη δημοσιεύεται χωρίς περαιτέρω σχολιασμούς και τα συμπεράσματα δικά σας:

Η Χρ. Ρόδη στο κέντρο όρθια. Δεξιά η "Μις Αθήναι" και αριστερά η "Μις Θεσσαλονίκη"
(Εξώφυλλο στο ΜΠΟΥΚΕΤΟ - Φωτογραφία Ζωγράφου)
 

  " Εδεινοπάθησα επί ημέρες για να δω τη δίδα Ρόδη, μετά το θρίαμβό της κατά τα εφετεινά καλλιστεία. Επί ημέρες την αναζητούσα στην Αθήνα και στον Πειραιά. Κυνηγητό άγριο … Κι επί τέλους, την παραμονή της αναχωρήσεώς της  για το Παρίσι, είχαν την ευτυχία να τη δω σ’ ένα συγγενικό της σπίτι στον Πειραιά. Η δεσποινίς Ρόδη είνε ένα μπουμπούκι που μόλις αρχίζει να ανοίγη. Ψηλή, λεπτή, με λεπτά χαρακτηριστικά και μάτια που κυττάζουν κάπως τρομαγμένα. Τίποτε το επιτηδευμένο και το «κοσμικό». Μας δέχεται μ’ ευγένεια και μας χαιρετά εγκάρδια.

Χ.Ρ.: Ξέρετε, δικαιολογείται, τι απασχολημένη που είμαι;  Ούτε καιρός για να κοιμηθώ δε μου μένει πια. Έχω απαυδήσει …  


Γεωργία Ταρσούλη

- Ω, δεσποινίς, κι εμείς απαυδήσαμε να σας κυνηγούμε τόσες ημέρες. Για να αποζημιώσετε, λοιπόν θα μας πήτε κάτι …
  Χ.Ρ.: Μα τι θέλετε να πω; Τι μπορώ να σας πω τώρα;, Όταν γυρίσω από το Παρίσι, τότε μάλιστα. Από εκεί θα έχω ένα σωρό εντυπώσεις, τις οποίες πολύ ευχαρίστως θα σας διηγηθώ για το «Μπουκέτο».

-Να περιμένουμε, δεσποινίς, τόσο; Μα ως τότε θα περάση τόσος καιρός. Μπορεί αν γυρίσετε όχι ως «μις Ελλάς» τότε, αλλά «Μις Ευρώπη», μπορεί να σας ζητήση κανείς εκεί σε γάμο και να σας παντρευτή. (Η μις Ελλάς τινάζεται ως απάνω) 
Χ.Ρ.: Καλέ τι λέτε … Έτσι εύκολα παντρεύεται κανείς; Α, μη μου μιλάτε, σας παρακαλώ, για ένα τέτοιο πράγμα …
 Σεβόμεθα την επιθυμία της δίδος Ρόδη και δεν της ξανακάνουμε πια λόγο  περί γάμων. Αλλά η Μις Ελλάς επιμένει να μη μας λέει τίποτε. Ώσπου επεμβαίνει η παρευρισκόμενη θεία της: -Ξέρετε, μας λέει, η Χρυσούλα είνε πολύ μετριόφρων και λιγόλογη. Δεν της αρέσει καθόλου  να κάνη κουβέντα για τον εαυτό της. Τα περισσότερα απ’ όσα έγραψαν οι εφημερίδες δεν τα εξιστόρησε ποτέ η ανιψιά μου.
Χ.Ρ.: Αχ, ναι, διαμαρτύρεται η Μις Ελλάς. Κι αυτά μάλιστα που έγραψαν μερικές πριν απ’ την εκλογή μου, ότι δήθεν είχα ειπεί πώς ήμουν βεβαία για την επιτυχία μου. Αυτά δεν είνε  καθόλου αληθινά. Ούτε σκέφθηκα ποτέ μου να πω μια τέτοια ανοησία. Φαντασθήτε ότι προχθές είπαν σε κάποιο δημοσιογράφο πως δεν μπορούσε να με ιδή γιατί ήμουν λίγο αδιάθετη και την άλλη μέρα η εφημερίδα του έγραφε πως ήμουν βαριά άρρωστη από γρίππη και πως ήταν αμφίβολο αν ο γιατρός θα μου έδινε την άδεια να ταξιδέψω (σ.σ. στο Παρίσι)! Είδατε φαντασιολογίες; Εξ άλλου τι να σας πω; Είμαι ακόμη τόσο νέα, ώστε δεν έχω «αναμνήσεις». Γεννήθηκα στην Αίγινα κι’ εκεί αναστήθηκα. Πολύ μικρή επήγα στο σχολείο των Καλογραιών της Τήνου κι’ εκεί εσπούδασα ως προ τριών ετών. Ύστερα πήγα στη Γαλλική Ακαδημία στην Αθήνα κι’ εκεί ετελείωσα τις γαλλικές σπουδές μου. Επήρα brevet litteraire. Η μόνιμη κατοικία είνε, βέβαια, στην Αίγινα, αλλά όλοι οι συγγενείς μου είνε εγκατεστημένοι στον Πειραιά και στη Αθήνα. Κάθε δυο τρεις μήνες έρχομαι από την Αίγινα στον Πειραιά. Είνε, άλλωστε, τόσο σύντομο κι’ ευχάριστο το ταξειδάκι αυτό, ώστε τη μια ημέρα το αποφασίζω και την άλλη το κάνω. Το φθινόπωρο έρχομαι για να ράψω τις χειμωνιάτικές μου τουαλέττες και με την ευκαιρία αυτή κάθομαι σχεδόν ως τα Χριστούγεννα. Τις Απόκριες ξανάρχομαι. Στις αρχές του καλοκαιριού πάλι στην Αθήνα βρίσκομαι για να ράψω τα καλοκαιρινά. Το καλοκαίρι εννοείται ότι δεν το κουνάω από την Αίγινα. Πού να αφήσω τη δρομιά, τα μπάνια μου, τις βαρκάδες, τις εκδρομές, τις φίλες μου που έρχονται για να παραθερίσουν. Ααα, η Αίγινα είνε πολύ ωραία το καλοκαίρι! Δεν την αλλάζω με τίποτε! Το χειμώνα έχει η Αθήνα τα καλά της, αλλά το καλοκαίρι τα έχει η Αίγινα.  Εννοείται ότι και στην Αίγινα δεν αφήνω εντελώς τη μελέτη μου και τα βιβλία μου και τους αγαπημένους μου συγγραφείς. Μ’ αρέσουν πολύ οι Έλληνες, αλλά περισσότερο έχω συνηθίσει τους Γάλλους και μάλιστα όχι τους μοντέρνους όσο τους παληούς, Μ΄ αρέσει ακόμη και το πιάνο μου. Είνε τόσο ωραίο πράγμα η μουσική!

- Δεν μου λέτε, δεσποινίς, είχατε υποβάλει και πέρσι υποψηφιότητα για Μις Ελλάς;
Χ.Ρ.: Καλέ, όχι! Πέρσι βρισκόμουν, όπως κάθε χρόνο, στην Αθήνα αυτήν την εποχή. Ήταν ο πρώτος χρόνος που θα έβγαινα πιο επίσημα στον κόσμο και παρουσιαζόμουν και σε βραδυνό χορό. Ετοίμασα μερικές τουαλεττίτσες και … α, δε σας λέω παρακάτω …

-Γιατί, δεσποινίς;
- Γιατί, εξακολουθεί η θεία της γελώντας, η Χρυσούλα φοβάται μήπως νομίσουν πως περιαυτολογεί. Ακούτε, λοιπόν,  να σας πω εγώ πώς έγιναν τα πράγματα. Λοιπόν επήγαμε τη Χρυσούλα στου κ. Τσούχλου και στης κ. Γεωργαντά να της ετοιμάσουμε μερικά φουστανάκια. Άρχισαν και ο ένας και η άλλη να μας λένε: «- Καλέ τέτοια χαριτωμένα κορίτσια έχετε στην Αίγινα! … Μα αυτήν πρέπει να τη στείλετε στον διαγωνισμό για Μις Ελλάδα. Σίγουρα θα βραβευθή.» Εμείς, εννοείται, δεν τα λαμβάναμε στα σοβαρά αυτά τα πράγματα. Οπωσδήποτε, πήγε στο χορό των Καλλιστείων μαζύ (sic) με τα ξαδέρφια της, κατά τις 11.30 …
Χ.Ρ.: Πολύ πιο αργά ήταν, διακόπτει η δεσποινίς Ρόδη. Εκεί στο θεωρείο που βρισκόμαστε, βρίσκονταν και πολλοί γνωστοί του Μπαμπά και του κ. Χατζή, του βουλευτή μας¹ . Αυτοί σχολίασαν τ’ αποτελέσματα της εκλογής (σ.σ. του 1930) και είπαν ότι είνε κρίμα που δεν έλαβα κι’ εγώ μέρος … Εγώ αυτά τα θεωρούσα για κομπλιμέντα και γελούσα, και φέτος, όταν προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός, δεν συλλογίστηκα να λάβω μέρος. Βρισκόμουν, λοιπόν, εδώ από την Πρωτοχρονιά, όταν μια μέρα ο Μπαμπάς², που είχε έρθει από την Αίγινα για δουλειά του, συναντάει τυχαίως στο δρόμο το βουλευτή μας κύριο Χατζή.  -«Καλά που σε βρήκα, του λέει ο κ. Χατζής. Αποφασίσαμε (σ.σ. !!!) να βγάλουμε την κόρη σου Μις Αίγινα και να την πείσουμε να λάβη μέρος στον διαγωνισμό των Αθηνών για Μις Ελλάς.». Ο Μπαμπάς τα έχασε. –«Μα η κόρη μου δεν είναι καν στην Αίγινα!», λέει. –«Δεν πειράζει, την εκλέγουμε ερήμην!.» (σ.σ. !!!!!!!). Έτσι εξελέγην Μις Αίγινα και κατόπιν Μις Ελλάς. Ομολογώ όμως πως αν ήξερα τι είχα να τραβήξω μετά την εκλογή μου, ποτέ μου δεν θα εδεχόμουν να γίνω Μις Ελλάς. Είμαι άρρωστη πραγματικά από τους κόπους κι από τα τρεχάματα. Μα θα κάνω ένα ωραίο ταξίδι, θα ιδώ το Παρίσι, που επιθυμούσα τόσο πολύ να γνωρίσω, θα πάω στην Κυανή Ακτή και θα έχω ένα σωρό ωραίες εντυπώσεις, τις οποίες σας υπόσχομαι ότι θα φυλάξω αποκλειστικώς για το αγαπητό μου «Μπουκέτο».

Αυτόγραφο για το περιοδικό ΜΠΟΥΚΕΤΟ

Ακολουθούν δύο ακόμα πρωτοσέλιδα εφημερίδων:

Ημερήσια εφημερίδα Θεσσαλονίκης ΝΕΑ ΑΛΗΘΕΙΑ - 19/1/1931

Εβδομαδιαία εφημερίδα Περαιά ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ - 24/1/1931

Έρευνα - Επιμέλεια κειμένου: Νεκτ. Γ. Κουκούλης

* Τηρήθηκε, εκτός του πολυτονικού συστήματος, η στίξη, ορθογραφία και σύνταξη του πρωτοτύπου κειμένου

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 

   1) Ο Παναγιώτης Χατζής (1887 - 1952) ήταν για χρόνια Δήμαρχος Αίγινας. Πριν, είχε διατελέσει πολιτευτής και τοπικός βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Οι Αιγινήτες τον φώναζαν "Τότη".
    2) Ο πατέρας της Χρ. Ρόδη, Σπύρος Ρόδης (1872 - 1951) ήταν φαρμακοποιός και διετέλεσε Πρόεδρος της Κοινότητας. Το όνομά του έχει δοθεί σε κεντρικό δρόμο της Πόλης. 

1931: H αιγινήτισσα "Μις Ελλάς" Χρυσούλα Ρόδη (μέρος 1ο)

Χρυσούλα (ή Χρυσηίς) Ρόδη

     Χρόνια τώρα συλλέκτης παλιών καρτ-ποστάλ της Αίγινας, έχω βρεθεί μπροστά σε αρκετές σπάνιες εικόνες αλλοτινών εποχών. Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, "συναντήθηκα" με την Χρυσούλα (ή Χρυσηίδα) Ρόδη, γόνο τοπικής αστικής οικογένειας της εποχής, κόρη του φαρμακοποιού και Προέδρου, για ένα διάστημα, της τότε Κοινότητας Αίγινας Σπύρου Ρόδη. Γοητεύτηκα από τη "ρετρό" ομορφιά  και πληροφορήθηκα ότι έγινε θέμα σε καρτ-ποστάλ και πρωτοσέλιδα εφημερίδων της εποχής, επειδή τον Ιανουάριο του 1931 εκλέχτηκε στα καλλιστεία ως "ΜΙΣ ΕΛΛΑΣ" (18/1/1931) ! Αργότερα διάβασα περισσότερες πληροφορίες στο 22ο φύλλο του περιοδικού ΑΙΓΙΝΑΙΑ, σε σχετικό εξαιρετικό άρθρο της Κας Άννας Ρόδη. Η αφορμή, όμως, για να ασχοληθώ με την επίδραση στην καθημερινότητα του Νησιού, του γεγονότος ότι μια "γενήτισσα" αναδείχθηκε "ωραία των ωραίων", κοντά 90 χρόνια πριν, ήταν μια φωτογραφία που μου στάλθηκε, με την πληροφορία ότι προέρχεται από την υποδοχή της στην Αίγινα, μετά την απόκτηση του ...στέμματος.

Από την "παλλαϊκή" υποδοχή της Χρ. Ρόδη, μετά την εκλογή της.

   Μου φάνηκε υπερβολική η κοσμοσυρροή για τέτοιο θέμα. Για να βεβαιωθώ ότι δεν υπάρχει λάθος, άρχισα έρευνα στον τύπο της εποχής. Τα συμπεράσματα ήταν πολύ ενδιαφέροντα και θα τα μοιραστώ μαζί σας σε δύο τουλάχιστον συνέχειες. Ήταν ίσως η πρώτη φορά μετά την Καποδιστριακή περίοδο, που τον Ιανουάριο του '31 η Αίγινα, διά της Καλλονής της, έγινε πρωτοσέλιδο σε όλες σχεδόν της εφημερίδες Ελλάδας και Ομογένειας. Ποικίλα δημοσιεύματα, φωτογραφίες της διάσημης "Νέλλης", συνεντεύξεις, άρθρα απλά ειδησεογραφικά, λυρικά, με χρώμα πολιτικής εκμετάλλευσης ή και συγκαλυμμένο .... σεξισμό είδαν το φως της δημοσιότητας. Ας μεταφερθούμε, για αρχή, νοερά στο 1931 κι ας βρεθούμε μέσα από την παραστατική επιγραφή ανταποκριτή της ΒΡΑΔΥΝΗΣ στην Αίγινα*,  "ΜΕ ΤΗΝ 'ΜΙΣ ΕΛΛΑΔΑ' ΣΤΟ ΩΡΑΙΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ", καθώς το απόγευμα της 24ης Ιανουαρίου καταφθάνει πάνω "σ' ένα ανθοστόλιστο πλοίο" :

Από το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΒΡΑΔΥΝΗ (24/1/1931)

   " Το νησί μας πανηγυρίζει. Και πανηγυρίζει πέρα ως πέρα, από τη μια άκρη του ως την άλλη. Η επίσκεψις του ωραιοτέρου κοριτσιού μας και ωραιοτέρου κοριτσιού της Ελλάδος, ύστερα από τον θρίαμβόν του στα Καλλιστεία, είνε η μεγαλείτερη ινακοποίησίς μας και μας κολακεύει εξαιρετικά. Φαντασθήτε ότι οι Αιγινίτες προετοιμαζόντουσαν για την υποδοχή του κοριτσιού των ευθύς αμέσως από την επομένη της εκλογής. Γι΄ αυτό ήτο φυσικόν να συγκεντρωθή κόσμος πολύς κάτω στην προκυμαία, που ανέμενε με αγωνία την έλευσίν της.

   Την 4.30 μμ, επί τέλους το ανθοστόλιστο πλοίο που έφερε τη Χρυσούλα μας, έφθασε στο νησί μας. Η δ. Ρόδη συνοδεύεται από τον πατέρα της, τους συγγενείς της και τον βουλευτήν μας κ. Χατζή¹, των προεδρείων των εν Αθήναις και Πειραιεί Αιγινιτών κλπ. Το ως την Αίγιναν ταξείδι της «μις Ελλάδος» διήρκεσεν επί δύο ώρες, που πέρασαν, όπως μας είπε, μέσα σε σφοδρή θαλασσοταραχή. Εν τούτοις η δ. Ρόδη εκάθητο στο σαλόνι της «Χρύσως»² χωρίς να πάθει από ναυτίασιν και συζητούσε με τους λοιπούς … υγιείς του βαποριού.

Το επιβατηγό ΧΡΥΣΩ
(Εδώ ως Queen Mab)

   Μόλις το βαπόρι έφθασε απέναντι στην πόλι μας, άρχισε να σφυρίζη συνεχώς. Εις τα σφυρίγματα της «Χρύσως» απήντησαν αμέσως η φωνές και η ζητωκραυγές των χιλιάδων Αιγινιτών, που είχαν καταλάβει τα ολόγυρα εις τον λιμένα κρηπιδώματα, ενώ ένα πλήθος κόσμου επερίμενε εις την αποβάθραν. Καράβια, καραβάκια, βάρκες, βαρκούλες, εγέμισαν επίσης από κόσμον και εβγήκαν εις προϋπάντησιν της «Χρύστως» (sic).

   Η ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΣ: Έτσι το βαπόρι εμετρίασε την ταχύτητά του και εισήρχετο ακολουθούμενον από το πλήθος των καραβιών ηρέμως εις τον λιμένα. Μόλις ηγκυροβόλησεν ανεβαίνει επ’ αυτού η μητέρα της «μις Ελλάδος» κ. Κούλα Ρόδη, συνοδευομένη από τους λοιπούς συγγενείς της και πλήθος συμπολιτών της. Η ευτυχισμένη μητέρα έπεσε στις αγκάλες του κοριτσιού της και την καταφιλούσε γεμάτη δάκρυα. Η δ. Ρόδη έκλαιεν επίσης εκ χαράς. Κατόπιν προσήλθεν και εχαιρέτισε την «μις Ελλάδα» ο πρόεδρος της κοινότητος της νήσου³ με ολόκληρον το κοινοτικόν συμβούλιον και αι λοιπαί αρχαί της Αιγίνης. Μετά τας πρώτας συγκινήσεις και χαιρετισμούς, η δ. Ρόδη, μαζύ με τους γονείς και τους συμπατριώτας της, κατήλθεν από το βαπόρι και ετοιμαζόταν να αποβιβασθή⁴. Το τι έγινε την στιγμήν εκείνην δεν περιγράφεται. 

Παναγιώτης (Τότης)
Χατζής

    Ζητωκραυγαί του κόσμου αντηχούσαν από όλα τα σημεία. Άλλοι την εχειροκροτούσαν και την έρραιναν λουλούδια, απ΄ τα οποία ήταν κατάφορτη η λέμβος, διά της οποίας απεβιβάσθη. Από τον λιμένα η δ. Ρόδη κατηυθύνθη στο κοινοτικό κατάστημα διελθούσα κάτω από ωραίαν και μεγαλοπρεπή αψίδα, που είχε στήσει προς τιμήν της η κοινότης. Ο λαός, συναθροισθείς κάτωθεν του κοινοτικού καταστήματος, εξηκολούθει να ζητωκραυγάζη και να χειροκροτή, ζητών να ίδη την ωραίαν συμπολίτιδά του. Η δ. Ρόδη εξελθούσα εις τον εξώστην εχαιρέτισε τον λαόν εν μέσω εξάλλου ενθουσιασμού, ακολούθως δε ωμίλησεν ο βουλευτής κ. Χατζής, εκφράσας την ικανοποίησίν του, διότι η Αίγινα, η πατρίς του, έδωσεν την εφετεινήν «Μις Ελλάδα», την ωραιοτέραν κόρην της χώρας, διά την οποίαν πρέπει να είνε υπερήφανος η νήσος. Τους λόγους του κ. Χατζή εκάλυψαν ζωηρά χειροκροτήματα και ζητωκραυγαί. Κατόπιν, απαιτήσει του λαού ωμίλησεν ο πατήρ της εκλεκτής της Ελλάδος κ. Ρόδης⁵, ευχαριστήσας τους συμπολίτας του διά την θερμήν υποδοχήν που έκαμαν εις την κόρην του. Aκο- λούθως προσεφέρθησαν αναψυκτικά εις την δ. Ρόδη και τους συνοδούς της. Εις το σπίτι του κ.Ρόδη συνέρεαν όλοι οι κάτοικοι, οι οποίοι συνέχαιρον την ωραιοτέραν Ελληνίδα και τους γονείς της.

Σπύρος Ρόδης

   Ο ΧΟΡΟΣ: Το βράδυ παρετέθη στο σπίτι του κ. Ρόδη γεύμα, εις το οποίον παρεκάθησαν, εκτός των οικείων της, ο βουλευτής κ. Χατζής, παρτεναίρ της, αι αρχαί της πόλεως, τα προεδρεία των εν Αθήναις και Πειραιεί Αιγινητών και άλλοι. Αργότερα, εδόθη χορός υπό της κοινότητος Αιγίνης, όπου η «Μις Ελλάς» εχόρευσε με τους συμπολίτας της και με τον βουλευτήν κ. Χατζήν. Έξω από το κοινοτικόν κατάστημα επερίμενε μέχρι των πρωινών ωρών ο κόσμος. Η «μις Ελλάς» επιστρέφει σήμερον για να παρευρεθή εις τον εν Πειραιεί χορόν του Συλλόγου των Αιγινιτών Πειραιώς."

   Αυτά συνέβησαν, λοιπόν, εκείνο το χειμωνιάτικο απόγευμα και η πανηγυρική ατμόσφαιρα που είδα σε εκείνη την φωτογραφία της υποδοχής ήταν αληθινή. 
Από τα δημοσιεύματα της εποχής επέλεξα και ένα ιδιαίτερο πρωτοσέλιδο άρθρο* του Νικολάου Γιοκαρίνη⁶ στην ΠΡΩΙΑ:

Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΠΡΩΙΑ (20/1/1931)

   " Χρυσούλα Ρόδη, τι σύμβολον! Ένα όνομα που βγήκε από τον χρυσόν και τα ρόδα, ένα όνομα ποίημα. Και εδόθη εις την κόρην που φέρει άψογα και αγέρωχα τον σεμνόν και απέριττον, τον θριαμβευτικόν αλλά και βαρύτατον τίτλον της ωραίας. Είναι η ωραία κόρη που προβάλλει ανάμεσα στη θλιβερή ασχημία που μας τριγυρίζει. Πρότυπον και υπόδειγμα, βλάστησις και ανθός του ωραιοτέρου δημιουργήματος της φύσεως. Το κεφάλι της που έχει συνταράξει τους εγκεφάλους μας, είνε το ζωντάνεμμα των αιώνων, και βγήκε από το καλούπι της φυλής. Η διαφάνεια της επιδερμίδος της, έχει όλην την σαγήνην της ανθήσεως. Από την άβυσσον του βλέμματός της ξεπροβάλλει η φλόγα του γένους χιλιάδων χρόνων. Κυττάζει και το βλέμμα της γίνεται βέλος, με την αιχμήν του εις την καρδίαν μας ενώ προτάσσονται αι κόγχαι των βλεφαρίδων της. Από το μέτωπόν της αρχίζει η  αιωνία ελληνική γραμμή. Είνε η γραμμή που εξεπήδησεν από την γην της Αττικής και ήγγισε τον ουρανόν της αθανασίας. Είνε η γραμμή της απλότητος και της ευγενείας, η γραμμή που εχάραξε την αισθητικήν του απλού Ωραίου και του μεγαλοπρεπούς. Βλέπει κανείς εμπρός του ολόκληρον τον Ελληνισμόν ζωντανεμένον εις την αιωνίαν του χάριν. Η κατατομή της ωραίας αυτήν κόρης, είνε ο δεσμός της φυλής με την γην μας. Όπως από τους βράχους ορθώνονται τα απέριττα λαξεύματα των αρχαίων κιόνων, έτσι και από τους βράχους της σημερινής μας κατάντιας, ήνθησε το ασύγκριτον αυτό δημιούργημα: Η Χρυσούλα.
    Το λάξευμα που συνεχίζεται από την μετόπην εις την ασύγκριτον γραμμήν της ρινός της, χάνεται εις το κοίλωμα, που προστατεύεται από την αιχμήν του τόξου του άνω της χείλους. Είνε το κοίλωμα όπου λικνίζονται οι πόθοι. Κυττάζει και μόλις διαφαίνεται το μειδίαμά της που ανασκαλεύει τας ψυχάς μας εις το ατελείωτον βασανιστήριόν των. Το τόξον του χείλους της είνε έτοιμον δια την επίθεσιν. Όταν διαφανή πάλλευκη χορδή των δοντιών της, τα βέλη πετούν, ενώ το βλέμμα λογχίζει. Και επάνω εις τα καμπυλώματα των πετάλων των παρειών της, βαθουλώνουν τότε δύο κυματισμοί, ανάμεσα στους οποίους παραδέρνουν τα συντρίμμια των πόθων μας. Έτσι το είδαμεν και το ελατρεύσαμεν το ζωντανός αυτό κιονόκρανον, που στηρίζεται επάνω εις το σπανιώτερον λάξευμα του λαιμού, ο οποίος βυθίζει την ρίζαν του εις το θαυμαστόν και ασύγκριτον βάθρον του κορμού. Εκεί φωληάζουν μικρά περιστέρια, πίσω από τον μετάξινον πέπλον των, το οποίον ραμφίζουν.
   Ωραία κόρη, που θα φέρης την ελληνικήν γραμμήν και την χάριν εις τον συναγωνισμός της ωραιότητος, έχε μαζί σου τον ευλαβικόν θαυμασμόν μας, διότι το παράστημά σου είνε η γραμμή που ενώνει τον ουρανόν της Αττικής με το γαλάνωμα της θαλάσσης του νησιού σου."

Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΑΤΑΛΝΤΙΣ (Νέα Υόρκη - 31/1/1931)

Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (19/1/1931)

 

   Η Χρ. Ρόδη εκπροσώπησε την Ελλάδα στα καλλιστεία Ευρώπης της ίδιας χρονιάς, που έγιναν στο Παρίσι. "Μις Ευρώπη1931" είχε αναδειχτεί, τότε, η Γαλλίδα Jeanne Juilla. Στο επόμενο μέρος της μικρής αυτής έρευνας θα γνωρίσουμε από κοντά την όμορφη Αιγινήτισσα μέσα από συνεντεύξεις της, από τις οποίες θα αντλήσουμε πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες.

Έρευνα - Επιμέλεια κειμένου: Νεκτ. Γ. Κουκούλης

* Τηρήθηκε, εκτός του πολυτονικού συστήματος, η ορθογραφία, στίξη και σύνταξη των πρωτοτύπων κειμένων.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

   1) Ο Παναγιώτης Χατζής (1887 - 1952) ήταν για χρόνια Δήμαρχος Αίγινας. Πριν, είχε διατελέσει πολιτευτής και τοπικός βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Οι Αιγινήτες τον φώναζαν "Τότη".
   2) ΧΡΥΣΩ: Μικρό πλοίο της γραμμής Αργοσαρωνικού κυρίως στην περίοδο 1922−1933. Ναυπηγήθηκε γύρω στα 1891, αρχικά ως θαλαμηγός QUEEN MAB, ήρθε στην Ελλάδα το 1922 και είχε μήκος 33,8 μέτρα. Ανήκε στην εταιρεία Μπιτούνη.
   3) Πρόεδρος, τότε, ήταν ο Ιωάννης Δημ. Μοίρας (1883 - 1972).
   4) Το πλοίο αγκυροβολούσε στη μέση του λιμανιού και η αποβίβαση γινόταν με "λάντζα".
   5) Ο Σπύρος Ρόδης (1872 - 1951) ήταν φαρμακοποιός και διετέλεσε Πρόεδρος της Κοινότητας. Το όνομά του έχει δοθεί σε κεντρικό δρόμο της Πόλης. 
   6) ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΙΟΚΑΡΙΝΗΣ (1893 - ; ): Δημοσιογράφος, στέλεχος οργανωτικών επιτροπών καλλιστείων. Κατά την Κατοχή διορίστηκε από την Κυβέρνηση Τσολάκογλου, ως Διευθυντής Τύπου και Ραδιοφωνίας και πρόεδρος του Εθνικού Θεάτρου.

ΠΗΓΕΣ:

- Φωτογραφικά αρχεία Νεκτ. Κουκούλη, οικογένειας Αντώνη Καρακατσάνη, Δήμου Αίγινας 
- Η φωτογραφία του ΧΡΥΣΩ ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης του Κογκρέσσου (ΗΠΑ)
- Άννα Ρόδη, "Ο κοινοτάρχης Σπύρος Ρόδης και  η ωραιοτέρα των Ελληνίδων". περιοδικό ΑΙΓΙΝΑΙΑ (τ. 22)
- Ψηφιακά αρχεία της Βουλής των Ελλήνων
- Ληξιαρχείο κα Δημοτολόγιο Δήμου Αίγινας
- Βασ. Κουτουζής, "Τα παλιά πλοία του Σαρωνικού" (www.koutouzis.gr)
- Στοιχεία από άρθρο της 29/4/2012 στο ιστολόγιο "ΑΕΡΑ" για την κυβέρνηση Τσολάκογλου
- Στοιχεία του κ. Νικ. Πέππα δημοσιευμένα στον ιστοχώρο του περιοδικού "ΝΑΥΤΙΛΙΑ".    
 

1953 - ''ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ": Άρθρο του Στέλιου Ξεφλούδα για την Αίγινα και το Μορφωτικό της Σύλλογο

   Ξεφυλλίζοντας παλιά ελληνικά περιοδικά μπορείς να βρεις σημαντικά πράγματα, αν οπλιστείς με επιμονή και υπομονή. Το περιοδικό "ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ", που ιδρύθηκε από τον Γρηγόρη Ξενόπουλο, φιλοξένησε σημαντικότατους ανθρώπους του πνεύματος και καθιερώθηκε ως ένα από τα πλέον έγκυρα νεότερα περιοδικά για τα ελληνικά γράμματα. Ερευνώντας το, στο τεύχος Ιουλίου 1953 και στην ενότητα "Επικαιρότητες" συναντήσαμε ένα πολύ όμορφο μικρό άρθρο, με τίτλο "Ένα ενδιαφέρον πνευματικό κέντρο". Ο συγγραφέας του, που υπογράφει με τα αρχικά "Σ. Ξ.", με αφορμή τη δράση του Μορφωτικού Συλλόγου "Ο Καποδίστριας" και με λίγα περιεκτικά λόγια, παρουσιάζει την πολιτιστική και ιστορική σπουδαιότητα του Νησιού μας. Καθώς το διαβάζεις, καταλαβαίνεις ότι ο "Σ. Ξ." δεν αγαπούσε απλά την Αίγινα, αλλά είχε ζήσει σε αυτήν και γνώριζε την ιστορία της. Κατά τη γνώμη μου, δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από το Στέλιο Ξεφλούδα*. Αξίζει να το διαβάσουμε:

""  Υπάρχει στην Αίγινα ένας αξιόλογος Σύλλογος, ο «Μορφωτικός Σύλλογος Αιγίνης», που αναπτύσσει πολύ ενδιαφέρουσα δράση στον πνευματικό τομέα. Οργανώνει διαλέξεις, θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, μαθήματα για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού. Γενικά προσπαθεί με κάθε τρόπο να διαδόσει (sic) τα γράμματα και την τέχνη και να ανυψώσει την πνευματική στάθμη του τόπου. Μαζί με την «Καποδιστριακή Βιβλιοθήκη», που ολοένα πλουτίζεται με νέα βιβλία και που αποτελεί υπόδειγμα άριστα οργανωμένης Λαϊκής Βιβλιοθήκης με δανειστικό τμήμα, για την οποία επαινετικότατα άρθρα δημοσίεψαν (sic) ξένες εφημερίδες και περιοδικά, συνεχίζει την πνευματική παράδοση του νησιού. 

   Η Αίγινα έχει μεγάλη ιστορία, Είναι γεμάτη μνημεία αρχαία και νεότερα. Έχει ζωγραφικότατα τοπία, χρώμα, έκφραση. Ατμόσφαιρα. Παντού κάτασπρες μικρές εκκλησίες όλο γαλήνη και ειρήνη. Γραμμή λεπτή από βουνά που κατεβαίνουν ως τη γαλάζια θάλασσα. Ήταν πρωτεύουσα της Ελλάδος. Σ’ έναν ήσυχο δρόμο υψώνεται ακόμα το Κυβερνείο, όπου ήταν το γραφείο και ο κοιτώνας του Καποδίστρια. Είχε Εθνικό Μουσείο που ίδρυσε ο Καποδίστριας, γιατί πίστευε ότι «προς απόκτησιν αρετής και σοφίας ισχυρότατα ελατήρια είναι αι λαμπραί αναμνήσεις της φιλοκαλίας και της ευφυΐας και του πολιτικού μεγαλείου των προγόνων μας». Είχε ακόμα το 1830 Εθνική Βιβλιοθήκη, Εθνικό Τυπογραφείο, σχολεία στα οποία δίδαξαν ο Ανδρ. Μουστοξύδης, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Νεόφυτος Δούκας, ο Γ. Γεννάδιος.

Στέλιος  Ξεφλούδας
(1902 - 1984)

Είδε στους δρόμους της, τους τόσο γραφικούς να κυκλοφορούν τον Κανάρη, τον Πετρόμπεη, το Μαυροκορδάτο. Στην Αίγινα συγκεντρώθηκαν κάποτε όλοι σχεδόν «οι διανοούμενοι της αναγεννωμένης πατρίδος μας»: Ο Άνθιμος Γαζής, ο Θεόκλητος Φαρμακίδης, ο Θεόφιλος Καΐρης, ο Σπυρ. Τρικούπης, ο Ιω. Κωλέττης, οι αδελφοί Σκούφοι, οι Σούτσοι και τόσοι άλλοι. Ο Καΐρης προσεφώνησε τον Καποδίστρια στη Μητρόπολη, όταν αποβιβάστηκε στο Νησί.

    Και σήμερα η πόλη της Αίγινας διατηρεί το δικό της χρώμα, τη δική της αρχιτεκτονική πολλά από τα απομεινάρια του παρελθόντος. Υπάρχει το σπίτι του Καζαντζάκη πάνου (sic) σ’ ένα γυμνό ακρωτήριο, μέσα στους ανέμους και τα κύματα, όπου χρόνια έμεινε ο ποιητής της «Οδύσσειας», το σπίτι της Ιουλίας Περσάκη, το σπίτι του Καλμούχου. Πολλοί ζωγράφοι, ο  Βασιλείου, ο Μηταράκης και άλλοι έμειναν στο νησί και ζωγράφισαν τα τοπία του.
  
   Ο «Μορφωτικός Σύλλογος Αιγίνης», που με τόσο ενθουσιασμό και πίστη άρχισε και συνεχίζει το έργο του, έχει δίχως άλλο να επιτελέσει ακόμα πολλά και για την ανάπτυξη της πνευματικής στάθμης του νησιού και για να κάνει γνωστό, όσο μπορεί πιο πλατιά, το τόσο πλούσιο ιστορικό και πνευματικό παρελθόν της Αίγινας.  Σ. Ξ. ""

Έρευνα - Επιμέλεια κειμένου: Νεκτάριος Γ. Κουκούλης

* https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CE%AD%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%9E%CE%B5%CF%86%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CE%B4%CE%B1%CF%82