1931: H αιγινήτισσα "Μις Ελλάς" Χρυσούλα Ρόδη (μέρος 2ο)

Η Χρ, Ρόδη με εθνική ενδυμασία
(Φωτογραφία "Νέλλης")

   Σημαντικό γεγονός των κοσμικών, πολιτικών και κοινωνικών κύκλων της Αίγινας των αρχών δεκαετίας '30 αλλά και των Αθηνών, απετέλεσε η εκλογή της Χρυσούλας Ρόδη ως "Μις Ελλάδος" της χρονιάς 1931. Το θέμα έχει καλυφθεί από τοπική αρθρογραφία σε ικανοποιητικό βαθμό. Με τη δικιά μας διαφορετική ερευνητική πινελιά "φωτίζουμε" άγνωστες σελίδες της εκλογής Ρόδη, μέσα από δημοσιεύματα και ανταποκρίσεις εφημερίδων και συνεντεύξεις. Ήδη η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε στο 1ο μέρος της έρευνας: (  http://aeginallote.blogspot.gr/2017/03/1931-1.html ).
Στο δεύτερο (και ίσως όχι τελευταίο) μέρος παρουσιάζουμε πλήρη συνέντυξη της αιγινήτισσας καλλονής, που δόθηκε στις 19/ 2/ 1931 στη δημοσιογράφο και συγγραφέα Γεωργία Ταρσούλη (1916 - 1986) και δημοσιεύτηκε στο 360ό τεύχος του περιοδικού ποικίλης κοσμικής ύλης της εποχής ΜΠΟΥΚΕΤΟ. Στο εξώφυλλο του 359ου τεύχους του περιοδικού είχε δημοσιευτεί και φωτογραφία της. Μέσα από τη συνέντευξη αυτή ιχνηλατούμε πολλά κοινωνικά στοιχεία και μαθαίνουμε για άγνωστα πολιτικά ή μη παρασκήνια της εκλογής, αλλά και γνωρίζουμε τη νεαρή Χρυσούλα Ρόδη μέσα από τις συνήθειες και τις συνθήκες της προσωπικής της ζωής. Επίσης, δημοσιεύονται και όρισμένα ακόμα πρωτοσέλιδα εφημερίδων. Σε κάθε περίπτωση η συνέντευξη δημοσιεύεται χωρίς περαιτέρω σχολιασμούς και τα συμπεράσματα δικά σας:

Η Χρ. Ρόδη στο κέντρο όρθια. Δεξιά η "Μις Αθήναι" και αριστερά η "Μις Θεσσαλονίκη"
(Εξώφυλλο στο ΜΠΟΥΚΕΤΟ - Φωτογραφία Ζωγράφου)
 

  " Εδεινοπάθησα επί ημέρες για να δω τη δίδα Ρόδη, μετά το θρίαμβό της κατά τα εφετεινά καλλιστεία. Επί ημέρες την αναζητούσα στην Αθήνα και στον Πειραιά. Κυνηγητό άγριο … Κι επί τέλους, την παραμονή της αναχωρήσεώς της  για το Παρίσι, είχαν την ευτυχία να τη δω σ’ ένα συγγενικό της σπίτι στον Πειραιά. Η δεσποινίς Ρόδη είνε ένα μπουμπούκι που μόλις αρχίζει να ανοίγη. Ψηλή, λεπτή, με λεπτά χαρακτηριστικά και μάτια που κυττάζουν κάπως τρομαγμένα. Τίποτε το επιτηδευμένο και το «κοσμικό». Μας δέχεται μ’ ευγένεια και μας χαιρετά εγκάρδια.

Χ.Ρ.: Ξέρετε, δικαιολογείται, τι απασχολημένη που είμαι;  Ούτε καιρός για να κοιμηθώ δε μου μένει πια. Έχω απαυδήσει …  


Γεωργία Ταρσούλη

- Ω, δεσποινίς, κι εμείς απαυδήσαμε να σας κυνηγούμε τόσες ημέρες. Για να αποζημιώσετε, λοιπόν θα μας πήτε κάτι …
  Χ.Ρ.: Μα τι θέλετε να πω; Τι μπορώ να σας πω τώρα;, Όταν γυρίσω από το Παρίσι, τότε μάλιστα. Από εκεί θα έχω ένα σωρό εντυπώσεις, τις οποίες πολύ ευχαρίστως θα σας διηγηθώ για το «Μπουκέτο».

-Να περιμένουμε, δεσποινίς, τόσο; Μα ως τότε θα περάση τόσος καιρός. Μπορεί αν γυρίσετε όχι ως «μις Ελλάς» τότε, αλλά «Μις Ευρώπη», μπορεί να σας ζητήση κανείς εκεί σε γάμο και να σας παντρευτή. (Η μις Ελλάς τινάζεται ως απάνω) 
Χ.Ρ.: Καλέ τι λέτε … Έτσι εύκολα παντρεύεται κανείς; Α, μη μου μιλάτε, σας παρακαλώ, για ένα τέτοιο πράγμα …
 Σεβόμεθα την επιθυμία της δίδος Ρόδη και δεν της ξανακάνουμε πια λόγο  περί γάμων. Αλλά η Μις Ελλάς επιμένει να μη μας λέει τίποτε. Ώσπου επεμβαίνει η παρευρισκόμενη θεία της: -Ξέρετε, μας λέει, η Χρυσούλα είνε πολύ μετριόφρων και λιγόλογη. Δεν της αρέσει καθόλου  να κάνη κουβέντα για τον εαυτό της. Τα περισσότερα απ’ όσα έγραψαν οι εφημερίδες δεν τα εξιστόρησε ποτέ η ανιψιά μου.
Χ.Ρ.: Αχ, ναι, διαμαρτύρεται η Μις Ελλάς. Κι αυτά μάλιστα που έγραψαν μερικές πριν απ’ την εκλογή μου, ότι δήθεν είχα ειπεί πώς ήμουν βεβαία για την επιτυχία μου. Αυτά δεν είνε  καθόλου αληθινά. Ούτε σκέφθηκα ποτέ μου να πω μια τέτοια ανοησία. Φαντασθήτε ότι προχθές είπαν σε κάποιο δημοσιογράφο πως δεν μπορούσε να με ιδή γιατί ήμουν λίγο αδιάθετη και την άλλη μέρα η εφημερίδα του έγραφε πως ήμουν βαριά άρρωστη από γρίππη και πως ήταν αμφίβολο αν ο γιατρός θα μου έδινε την άδεια να ταξιδέψω (σ.σ. στο Παρίσι)! Είδατε φαντασιολογίες; Εξ άλλου τι να σας πω; Είμαι ακόμη τόσο νέα, ώστε δεν έχω «αναμνήσεις». Γεννήθηκα στην Αίγινα κι’ εκεί αναστήθηκα. Πολύ μικρή επήγα στο σχολείο των Καλογραιών της Τήνου κι’ εκεί εσπούδασα ως προ τριών ετών. Ύστερα πήγα στη Γαλλική Ακαδημία στην Αθήνα κι’ εκεί ετελείωσα τις γαλλικές σπουδές μου. Επήρα brevet litteraire. Η μόνιμη κατοικία είνε, βέβαια, στην Αίγινα, αλλά όλοι οι συγγενείς μου είνε εγκατεστημένοι στον Πειραιά και στη Αθήνα. Κάθε δυο τρεις μήνες έρχομαι από την Αίγινα στον Πειραιά. Είνε, άλλωστε, τόσο σύντομο κι’ ευχάριστο το ταξειδάκι αυτό, ώστε τη μια ημέρα το αποφασίζω και την άλλη το κάνω. Το φθινόπωρο έρχομαι για να ράψω τις χειμωνιάτικές μου τουαλέττες και με την ευκαιρία αυτή κάθομαι σχεδόν ως τα Χριστούγεννα. Τις Απόκριες ξανάρχομαι. Στις αρχές του καλοκαιριού πάλι στην Αθήνα βρίσκομαι για να ράψω τα καλοκαιρινά. Το καλοκαίρι εννοείται ότι δεν το κουνάω από την Αίγινα. Πού να αφήσω τη δρομιά, τα μπάνια μου, τις βαρκάδες, τις εκδρομές, τις φίλες μου που έρχονται για να παραθερίσουν. Ααα, η Αίγινα είνε πολύ ωραία το καλοκαίρι! Δεν την αλλάζω με τίποτε! Το χειμώνα έχει η Αθήνα τα καλά της, αλλά το καλοκαίρι τα έχει η Αίγινα.  Εννοείται ότι και στην Αίγινα δεν αφήνω εντελώς τη μελέτη μου και τα βιβλία μου και τους αγαπημένους μου συγγραφείς. Μ’ αρέσουν πολύ οι Έλληνες, αλλά περισσότερο έχω συνηθίσει τους Γάλλους και μάλιστα όχι τους μοντέρνους όσο τους παληούς, Μ΄ αρέσει ακόμη και το πιάνο μου. Είνε τόσο ωραίο πράγμα η μουσική!

- Δεν μου λέτε, δεσποινίς, είχατε υποβάλει και πέρσι υποψηφιότητα για Μις Ελλάς;
Χ.Ρ.: Καλέ, όχι! Πέρσι βρισκόμουν, όπως κάθε χρόνο, στην Αθήνα αυτήν την εποχή. Ήταν ο πρώτος χρόνος που θα έβγαινα πιο επίσημα στον κόσμο και παρουσιαζόμουν και σε βραδυνό χορό. Ετοίμασα μερικές τουαλεττίτσες και … α, δε σας λέω παρακάτω …

-Γιατί, δεσποινίς;
- Γιατί, εξακολουθεί η θεία της γελώντας, η Χρυσούλα φοβάται μήπως νομίσουν πως περιαυτολογεί. Ακούτε, λοιπόν,  να σας πω εγώ πώς έγιναν τα πράγματα. Λοιπόν επήγαμε τη Χρυσούλα στου κ. Τσούχλου και στης κ. Γεωργαντά να της ετοιμάσουμε μερικά φουστανάκια. Άρχισαν και ο ένας και η άλλη να μας λένε: «- Καλέ τέτοια χαριτωμένα κορίτσια έχετε στην Αίγινα! … Μα αυτήν πρέπει να τη στείλετε στον διαγωνισμό για Μις Ελλάδα. Σίγουρα θα βραβευθή.» Εμείς, εννοείται, δεν τα λαμβάναμε στα σοβαρά αυτά τα πράγματα. Οπωσδήποτε, πήγε στο χορό των Καλλιστείων μαζύ (sic) με τα ξαδέρφια της, κατά τις 11.30 …
Χ.Ρ.: Πολύ πιο αργά ήταν, διακόπτει η δεσποινίς Ρόδη. Εκεί στο θεωρείο που βρισκόμαστε, βρίσκονταν και πολλοί γνωστοί του Μπαμπά και του κ. Χατζή, του βουλευτή μας¹ . Αυτοί σχολίασαν τ’ αποτελέσματα της εκλογής (σ.σ. του 1930) και είπαν ότι είνε κρίμα που δεν έλαβα κι’ εγώ μέρος … Εγώ αυτά τα θεωρούσα για κομπλιμέντα και γελούσα, και φέτος, όταν προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός, δεν συλλογίστηκα να λάβω μέρος. Βρισκόμουν, λοιπόν, εδώ από την Πρωτοχρονιά, όταν μια μέρα ο Μπαμπάς², που είχε έρθει από την Αίγινα για δουλειά του, συναντάει τυχαίως στο δρόμο το βουλευτή μας κύριο Χατζή.  -«Καλά που σε βρήκα, του λέει ο κ. Χατζής. Αποφασίσαμε (σ.σ. !!!) να βγάλουμε την κόρη σου Μις Αίγινα και να την πείσουμε να λάβη μέρος στον διαγωνισμό των Αθηνών για Μις Ελλάς.». Ο Μπαμπάς τα έχασε. –«Μα η κόρη μου δεν είναι καν στην Αίγινα!», λέει. –«Δεν πειράζει, την εκλέγουμε ερήμην!.» (σ.σ. !!!!!!!). Έτσι εξελέγην Μις Αίγινα και κατόπιν Μις Ελλάς. Ομολογώ όμως πως αν ήξερα τι είχα να τραβήξω μετά την εκλογή μου, ποτέ μου δεν θα εδεχόμουν να γίνω Μις Ελλάς. Είμαι άρρωστη πραγματικά από τους κόπους κι από τα τρεχάματα. Μα θα κάνω ένα ωραίο ταξίδι, θα ιδώ το Παρίσι, που επιθυμούσα τόσο πολύ να γνωρίσω, θα πάω στην Κυανή Ακτή και θα έχω ένα σωρό ωραίες εντυπώσεις, τις οποίες σας υπόσχομαι ότι θα φυλάξω αποκλειστικώς για το αγαπητό μου «Μπουκέτο».

Αυτόγραφο για το περιοδικό ΜΠΟΥΚΕΤΟ

Ακολουθούν δύο ακόμα πρωτοσέλιδα εφημερίδων:

Ημερήσια εφημερίδα Θεσσαλονίκης ΝΕΑ ΑΛΗΘΕΙΑ - 19/1/1931

Εβδομαδιαία εφημερίδα Περαιά ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ - 24/1/1931

Έρευνα - Επιμέλεια κειμένου: Νεκτ. Γ. Κουκούλης

* Τηρήθηκε, εκτός του πολυτονικού συστήματος, η στίξη, ορθογραφία και σύνταξη του πρωτοτύπου κειμένου

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 

   1) Ο Παναγιώτης Χατζής (1887 - 1952) ήταν για χρόνια Δήμαρχος Αίγινας. Πριν, είχε διατελέσει πολιτευτής και τοπικός βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Οι Αιγινήτες τον φώναζαν "Τότη".
    2) Ο πατέρας της Χρ. Ρόδη, Σπύρος Ρόδης (1872 - 1951) ήταν φαρμακοποιός και διετέλεσε Πρόεδρος της Κοινότητας. Το όνομά του έχει δοθεί σε κεντρικό δρόμο της Πόλης. 

1931: H αιγινήτισσα "Μις Ελλάς" Χρυσούλα Ρόδη (μέρος 1ο)

Χρυσούλα (ή Χρυσηίς) Ρόδη

     Χρόνια τώρα συλλέκτης παλιών καρτ-ποστάλ της Αίγινας, έχω βρεθεί μπροστά σε αρκετές σπάνιες εικόνες αλλοτινών εποχών. Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, "συναντήθηκα" με την Χρυσούλα (ή Χρυσηίδα) Ρόδη, γόνο τοπικής αστικής οικογένειας της εποχής, κόρη του φαρμακοποιού και Προέδρου, για ένα διάστημα, της τότε Κοινότητας Αίγινας Σπύρου Ρόδη. Γοητεύτηκα από τη "ρετρό" ομορφιά  και πληροφορήθηκα ότι έγινε θέμα σε καρτ-ποστάλ και πρωτοσέλιδα εφημερίδων της εποχής, επειδή τον Ιανουάριο του 1931 εκλέχτηκε στα καλλιστεία ως "ΜΙΣ ΕΛΛΑΣ" (18/1/1931) ! Αργότερα διάβασα περισσότερες πληροφορίες στο 22ο φύλλο του περιοδικού ΑΙΓΙΝΑΙΑ, σε σχετικό εξαιρετικό άρθρο της Κας Άννας Ρόδη. Η αφορμή, όμως, για να ασχοληθώ με την επίδραση στην καθημερινότητα του Νησιού, του γεγονότος ότι μια "γενήτισσα" αναδείχθηκε "ωραία των ωραίων", κοντά 90 χρόνια πριν, ήταν μια φωτογραφία που μου στάλθηκε, με την πληροφορία ότι προέρχεται από την υποδοχή της στην Αίγινα, μετά την απόκτηση του ...στέμματος.

Από την "παλλαϊκή" υποδοχή της Χρ. Ρόδη, μετά την εκλογή της.

   Μου φάνηκε υπερβολική η κοσμοσυρροή για τέτοιο θέμα. Για να βεβαιωθώ ότι δεν υπάρχει λάθος, άρχισα έρευνα στον τύπο της εποχής. Τα συμπεράσματα ήταν πολύ ενδιαφέροντα και θα τα μοιραστώ μαζί σας σε δύο τουλάχιστον συνέχειες. Ήταν ίσως η πρώτη φορά μετά την Καποδιστριακή περίοδο, που τον Ιανουάριο του '31 η Αίγινα, διά της Καλλονής της, έγινε πρωτοσέλιδο σε όλες σχεδόν της εφημερίδες Ελλάδας και Ομογένειας. Ποικίλα δημοσιεύματα, φωτογραφίες της διάσημης "Νέλλης", συνεντεύξεις, άρθρα απλά ειδησεογραφικά, λυρικά, με χρώμα πολιτικής εκμετάλλευσης ή και συγκαλυμμένο .... σεξισμό είδαν το φως της δημοσιότητας. Ας μεταφερθούμε, για αρχή, νοερά στο 1931 κι ας βρεθούμε μέσα από την παραστατική επιγραφή ανταποκριτή της ΒΡΑΔΥΝΗΣ στην Αίγινα*,  "ΜΕ ΤΗΝ 'ΜΙΣ ΕΛΛΑΔΑ' ΣΤΟ ΩΡΑΙΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ", καθώς το απόγευμα της 24ης Ιανουαρίου καταφθάνει πάνω "σ' ένα ανθοστόλιστο πλοίο" :

Από το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΒΡΑΔΥΝΗ (24/1/1931)

   " Το νησί μας πανηγυρίζει. Και πανηγυρίζει πέρα ως πέρα, από τη μια άκρη του ως την άλλη. Η επίσκεψις του ωραιοτέρου κοριτσιού μας και ωραιοτέρου κοριτσιού της Ελλάδος, ύστερα από τον θρίαμβόν του στα Καλλιστεία, είνε η μεγαλείτερη ινακοποίησίς μας και μας κολακεύει εξαιρετικά. Φαντασθήτε ότι οι Αιγινίτες προετοιμαζόντουσαν για την υποδοχή του κοριτσιού των ευθύς αμέσως από την επομένη της εκλογής. Γι΄ αυτό ήτο φυσικόν να συγκεντρωθή κόσμος πολύς κάτω στην προκυμαία, που ανέμενε με αγωνία την έλευσίν της.

   Την 4.30 μμ, επί τέλους το ανθοστόλιστο πλοίο που έφερε τη Χρυσούλα μας, έφθασε στο νησί μας. Η δ. Ρόδη συνοδεύεται από τον πατέρα της, τους συγγενείς της και τον βουλευτήν μας κ. Χατζή¹, των προεδρείων των εν Αθήναις και Πειραιεί Αιγινιτών κλπ. Το ως την Αίγιναν ταξείδι της «μις Ελλάδος» διήρκεσεν επί δύο ώρες, που πέρασαν, όπως μας είπε, μέσα σε σφοδρή θαλασσοταραχή. Εν τούτοις η δ. Ρόδη εκάθητο στο σαλόνι της «Χρύσως»² χωρίς να πάθει από ναυτίασιν και συζητούσε με τους λοιπούς … υγιείς του βαποριού.

Το επιβατηγό ΧΡΥΣΩ
(Εδώ ως Queen Mab)

   Μόλις το βαπόρι έφθασε απέναντι στην πόλι μας, άρχισε να σφυρίζη συνεχώς. Εις τα σφυρίγματα της «Χρύσως» απήντησαν αμέσως η φωνές και η ζητωκραυγές των χιλιάδων Αιγινιτών, που είχαν καταλάβει τα ολόγυρα εις τον λιμένα κρηπιδώματα, ενώ ένα πλήθος κόσμου επερίμενε εις την αποβάθραν. Καράβια, καραβάκια, βάρκες, βαρκούλες, εγέμισαν επίσης από κόσμον και εβγήκαν εις προϋπάντησιν της «Χρύστως» (sic).

   Η ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΣ: Έτσι το βαπόρι εμετρίασε την ταχύτητά του και εισήρχετο ακολουθούμενον από το πλήθος των καραβιών ηρέμως εις τον λιμένα. Μόλις ηγκυροβόλησεν ανεβαίνει επ’ αυτού η μητέρα της «μις Ελλάδος» κ. Κούλα Ρόδη, συνοδευομένη από τους λοιπούς συγγενείς της και πλήθος συμπολιτών της. Η ευτυχισμένη μητέρα έπεσε στις αγκάλες του κοριτσιού της και την καταφιλούσε γεμάτη δάκρυα. Η δ. Ρόδη έκλαιεν επίσης εκ χαράς. Κατόπιν προσήλθεν και εχαιρέτισε την «μις Ελλάδα» ο πρόεδρος της κοινότητος της νήσου³ με ολόκληρον το κοινοτικόν συμβούλιον και αι λοιπαί αρχαί της Αιγίνης. Μετά τας πρώτας συγκινήσεις και χαιρετισμούς, η δ. Ρόδη, μαζύ με τους γονείς και τους συμπατριώτας της, κατήλθεν από το βαπόρι και ετοιμαζόταν να αποβιβασθή⁴. Το τι έγινε την στιγμήν εκείνην δεν περιγράφεται. 

Παναγιώτης (Τότης)
Χατζής

    Ζητωκραυγαί του κόσμου αντηχούσαν από όλα τα σημεία. Άλλοι την εχειροκροτούσαν και την έρραιναν λουλούδια, απ΄ τα οποία ήταν κατάφορτη η λέμβος, διά της οποίας απεβιβάσθη. Από τον λιμένα η δ. Ρόδη κατηυθύνθη στο κοινοτικό κατάστημα διελθούσα κάτω από ωραίαν και μεγαλοπρεπή αψίδα, που είχε στήσει προς τιμήν της η κοινότης. Ο λαός, συναθροισθείς κάτωθεν του κοινοτικού καταστήματος, εξηκολούθει να ζητωκραυγάζη και να χειροκροτή, ζητών να ίδη την ωραίαν συμπολίτιδά του. Η δ. Ρόδη εξελθούσα εις τον εξώστην εχαιρέτισε τον λαόν εν μέσω εξάλλου ενθουσιασμού, ακολούθως δε ωμίλησεν ο βουλευτής κ. Χατζής, εκφράσας την ικανοποίησίν του, διότι η Αίγινα, η πατρίς του, έδωσεν την εφετεινήν «Μις Ελλάδα», την ωραιοτέραν κόρην της χώρας, διά την οποίαν πρέπει να είνε υπερήφανος η νήσος. Τους λόγους του κ. Χατζή εκάλυψαν ζωηρά χειροκροτήματα και ζητωκραυγαί. Κατόπιν, απαιτήσει του λαού ωμίλησεν ο πατήρ της εκλεκτής της Ελλάδος κ. Ρόδης⁵, ευχαριστήσας τους συμπολίτας του διά την θερμήν υποδοχήν που έκαμαν εις την κόρην του. Aκο- λούθως προσεφέρθησαν αναψυκτικά εις την δ. Ρόδη και τους συνοδούς της. Εις το σπίτι του κ.Ρόδη συνέρεαν όλοι οι κάτοικοι, οι οποίοι συνέχαιρον την ωραιοτέραν Ελληνίδα και τους γονείς της.

Σπύρος Ρόδης

   Ο ΧΟΡΟΣ: Το βράδυ παρετέθη στο σπίτι του κ. Ρόδη γεύμα, εις το οποίον παρεκάθησαν, εκτός των οικείων της, ο βουλευτής κ. Χατζής, παρτεναίρ της, αι αρχαί της πόλεως, τα προεδρεία των εν Αθήναις και Πειραιεί Αιγινητών και άλλοι. Αργότερα, εδόθη χορός υπό της κοινότητος Αιγίνης, όπου η «Μις Ελλάς» εχόρευσε με τους συμπολίτας της και με τον βουλευτήν κ. Χατζήν. Έξω από το κοινοτικόν κατάστημα επερίμενε μέχρι των πρωινών ωρών ο κόσμος. Η «μις Ελλάς» επιστρέφει σήμερον για να παρευρεθή εις τον εν Πειραιεί χορόν του Συλλόγου των Αιγινιτών Πειραιώς."

   Αυτά συνέβησαν, λοιπόν, εκείνο το χειμωνιάτικο απόγευμα και η πανηγυρική ατμόσφαιρα που είδα σε εκείνη την φωτογραφία της υποδοχής ήταν αληθινή. 
Από τα δημοσιεύματα της εποχής επέλεξα και ένα ιδιαίτερο πρωτοσέλιδο άρθρο* του Νικολάου Γιοκαρίνη⁶ στην ΠΡΩΙΑ:

Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΠΡΩΙΑ (20/1/1931)

   " Χρυσούλα Ρόδη, τι σύμβολον! Ένα όνομα που βγήκε από τον χρυσόν και τα ρόδα, ένα όνομα ποίημα. Και εδόθη εις την κόρην που φέρει άψογα και αγέρωχα τον σεμνόν και απέριττον, τον θριαμβευτικόν αλλά και βαρύτατον τίτλον της ωραίας. Είναι η ωραία κόρη που προβάλλει ανάμεσα στη θλιβερή ασχημία που μας τριγυρίζει. Πρότυπον και υπόδειγμα, βλάστησις και ανθός του ωραιοτέρου δημιουργήματος της φύσεως. Το κεφάλι της που έχει συνταράξει τους εγκεφάλους μας, είνε το ζωντάνεμμα των αιώνων, και βγήκε από το καλούπι της φυλής. Η διαφάνεια της επιδερμίδος της, έχει όλην την σαγήνην της ανθήσεως. Από την άβυσσον του βλέμματός της ξεπροβάλλει η φλόγα του γένους χιλιάδων χρόνων. Κυττάζει και το βλέμμα της γίνεται βέλος, με την αιχμήν του εις την καρδίαν μας ενώ προτάσσονται αι κόγχαι των βλεφαρίδων της. Από το μέτωπόν της αρχίζει η  αιωνία ελληνική γραμμή. Είνε η γραμμή που εξεπήδησεν από την γην της Αττικής και ήγγισε τον ουρανόν της αθανασίας. Είνε η γραμμή της απλότητος και της ευγενείας, η γραμμή που εχάραξε την αισθητικήν του απλού Ωραίου και του μεγαλοπρεπούς. Βλέπει κανείς εμπρός του ολόκληρον τον Ελληνισμόν ζωντανεμένον εις την αιωνίαν του χάριν. Η κατατομή της ωραίας αυτήν κόρης, είνε ο δεσμός της φυλής με την γην μας. Όπως από τους βράχους ορθώνονται τα απέριττα λαξεύματα των αρχαίων κιόνων, έτσι και από τους βράχους της σημερινής μας κατάντιας, ήνθησε το ασύγκριτον αυτό δημιούργημα: Η Χρυσούλα.
    Το λάξευμα που συνεχίζεται από την μετόπην εις την ασύγκριτον γραμμήν της ρινός της, χάνεται εις το κοίλωμα, που προστατεύεται από την αιχμήν του τόξου του άνω της χείλους. Είνε το κοίλωμα όπου λικνίζονται οι πόθοι. Κυττάζει και μόλις διαφαίνεται το μειδίαμά της που ανασκαλεύει τας ψυχάς μας εις το ατελείωτον βασανιστήριόν των. Το τόξον του χείλους της είνε έτοιμον δια την επίθεσιν. Όταν διαφανή πάλλευκη χορδή των δοντιών της, τα βέλη πετούν, ενώ το βλέμμα λογχίζει. Και επάνω εις τα καμπυλώματα των πετάλων των παρειών της, βαθουλώνουν τότε δύο κυματισμοί, ανάμεσα στους οποίους παραδέρνουν τα συντρίμμια των πόθων μας. Έτσι το είδαμεν και το ελατρεύσαμεν το ζωντανός αυτό κιονόκρανον, που στηρίζεται επάνω εις το σπανιώτερον λάξευμα του λαιμού, ο οποίος βυθίζει την ρίζαν του εις το θαυμαστόν και ασύγκριτον βάθρον του κορμού. Εκεί φωληάζουν μικρά περιστέρια, πίσω από τον μετάξινον πέπλον των, το οποίον ραμφίζουν.
   Ωραία κόρη, που θα φέρης την ελληνικήν γραμμήν και την χάριν εις τον συναγωνισμός της ωραιότητος, έχε μαζί σου τον ευλαβικόν θαυμασμόν μας, διότι το παράστημά σου είνε η γραμμή που ενώνει τον ουρανόν της Αττικής με το γαλάνωμα της θαλάσσης του νησιού σου."

Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΑΤΑΛΝΤΙΣ (Νέα Υόρκη - 31/1/1931)

Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (19/1/1931)

 

   Η Χρ. Ρόδη εκπροσώπησε την Ελλάδα στα καλλιστεία Ευρώπης της ίδιας χρονιάς, που έγιναν στο Παρίσι. "Μις Ευρώπη1931" είχε αναδειχτεί, τότε, η Γαλλίδα Jeanne Juilla. Στο επόμενο μέρος της μικρής αυτής έρευνας θα γνωρίσουμε από κοντά την όμορφη Αιγινήτισσα μέσα από συνεντεύξεις της, από τις οποίες θα αντλήσουμε πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες.

Έρευνα - Επιμέλεια κειμένου: Νεκτ. Γ. Κουκούλης

* Τηρήθηκε, εκτός του πολυτονικού συστήματος, η ορθογραφία, στίξη και σύνταξη των πρωτοτύπων κειμένων.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

   1) Ο Παναγιώτης Χατζής (1887 - 1952) ήταν για χρόνια Δήμαρχος Αίγινας. Πριν, είχε διατελέσει πολιτευτής και τοπικός βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Οι Αιγινήτες τον φώναζαν "Τότη".
   2) ΧΡΥΣΩ: Μικρό πλοίο της γραμμής Αργοσαρωνικού κυρίως στην περίοδο 1922−1933. Ναυπηγήθηκε γύρω στα 1891, αρχικά ως θαλαμηγός QUEEN MAB, ήρθε στην Ελλάδα το 1922 και είχε μήκος 33,8 μέτρα. Ανήκε στην εταιρεία Μπιτούνη.
   3) Πρόεδρος, τότε, ήταν ο Ιωάννης Δημ. Μοίρας (1883 - 1972).
   4) Το πλοίο αγκυροβολούσε στη μέση του λιμανιού και η αποβίβαση γινόταν με "λάντζα".
   5) Ο Σπύρος Ρόδης (1872 - 1951) ήταν φαρμακοποιός και διετέλεσε Πρόεδρος της Κοινότητας. Το όνομά του έχει δοθεί σε κεντρικό δρόμο της Πόλης. 
   6) ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΙΟΚΑΡΙΝΗΣ (1893 - ; ): Δημοσιογράφος, στέλεχος οργανωτικών επιτροπών καλλιστείων. Κατά την Κατοχή διορίστηκε από την Κυβέρνηση Τσολάκογλου, ως Διευθυντής Τύπου και Ραδιοφωνίας και πρόεδρος του Εθνικού Θεάτρου.

ΠΗΓΕΣ:

- Φωτογραφικά αρχεία Νεκτ. Κουκούλη, οικογένειας Αντώνη Καρακατσάνη, Δήμου Αίγινας 
- Η φωτογραφία του ΧΡΥΣΩ ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης του Κογκρέσσου (ΗΠΑ)
- Άννα Ρόδη, "Ο κοινοτάρχης Σπύρος Ρόδης και  η ωραιοτέρα των Ελληνίδων". περιοδικό ΑΙΓΙΝΑΙΑ (τ. 22)
- Ψηφιακά αρχεία της Βουλής των Ελλήνων
- Ληξιαρχείο κα Δημοτολόγιο Δήμου Αίγινας
- Βασ. Κουτουζής, "Τα παλιά πλοία του Σαρωνικού" (www.koutouzis.gr)
- Στοιχεία από άρθρο της 29/4/2012 στο ιστολόγιο "ΑΕΡΑ" για την κυβέρνηση Τσολάκογλου
- Στοιχεία του κ. Νικ. Πέππα δημοσιευμένα στον ιστοχώρο του περιοδικού "ΝΑΥΤΙΛΙΑ".    
 

1953 - ''ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ": Άρθρο του Στέλιου Ξεφλούδα για την Αίγινα και το Μορφωτικό της Σύλλογο

   Ξεφυλλίζοντας παλιά ελληνικά περιοδικά μπορείς να βρεις σημαντικά πράγματα, αν οπλιστείς με επιμονή και υπομονή. Το περιοδικό "ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ", που ιδρύθηκε από τον Γρηγόρη Ξενόπουλο, φιλοξένησε σημαντικότατους ανθρώπους του πνεύματος και καθιερώθηκε ως ένα από τα πλέον έγκυρα νεότερα περιοδικά για τα ελληνικά γράμματα. Ερευνώντας το, στο τεύχος Ιουλίου 1953 και στην ενότητα "Επικαιρότητες" συναντήσαμε ένα πολύ όμορφο μικρό άρθρο, με τίτλο "Ένα ενδιαφέρον πνευματικό κέντρο". Ο συγγραφέας του, που υπογράφει με τα αρχικά "Σ. Ξ.", με αφορμή τη δράση του Μορφωτικού Συλλόγου "Ο Καποδίστριας" και με λίγα περιεκτικά λόγια, παρουσιάζει την πολιτιστική και ιστορική σπουδαιότητα του Νησιού μας. Καθώς το διαβάζεις, καταλαβαίνεις ότι ο "Σ. Ξ." δεν αγαπούσε απλά την Αίγινα, αλλά είχε ζήσει σε αυτήν και γνώριζε την ιστορία της. Κατά τη γνώμη μου, δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από το Στέλιο Ξεφλούδα*. Αξίζει να το διαβάσουμε:

""  Υπάρχει στην Αίγινα ένας αξιόλογος Σύλλογος, ο «Μορφωτικός Σύλλογος Αιγίνης», που αναπτύσσει πολύ ενδιαφέρουσα δράση στον πνευματικό τομέα. Οργανώνει διαλέξεις, θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, μαθήματα για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού. Γενικά προσπαθεί με κάθε τρόπο να διαδόσει (sic) τα γράμματα και την τέχνη και να ανυψώσει την πνευματική στάθμη του τόπου. Μαζί με την «Καποδιστριακή Βιβλιοθήκη», που ολοένα πλουτίζεται με νέα βιβλία και που αποτελεί υπόδειγμα άριστα οργανωμένης Λαϊκής Βιβλιοθήκης με δανειστικό τμήμα, για την οποία επαινετικότατα άρθρα δημοσίεψαν (sic) ξένες εφημερίδες και περιοδικά, συνεχίζει την πνευματική παράδοση του νησιού. 

   Η Αίγινα έχει μεγάλη ιστορία, Είναι γεμάτη μνημεία αρχαία και νεότερα. Έχει ζωγραφικότατα τοπία, χρώμα, έκφραση. Ατμόσφαιρα. Παντού κάτασπρες μικρές εκκλησίες όλο γαλήνη και ειρήνη. Γραμμή λεπτή από βουνά που κατεβαίνουν ως τη γαλάζια θάλασσα. Ήταν πρωτεύουσα της Ελλάδος. Σ’ έναν ήσυχο δρόμο υψώνεται ακόμα το Κυβερνείο, όπου ήταν το γραφείο και ο κοιτώνας του Καποδίστρια. Είχε Εθνικό Μουσείο που ίδρυσε ο Καποδίστριας, γιατί πίστευε ότι «προς απόκτησιν αρετής και σοφίας ισχυρότατα ελατήρια είναι αι λαμπραί αναμνήσεις της φιλοκαλίας και της ευφυΐας και του πολιτικού μεγαλείου των προγόνων μας». Είχε ακόμα το 1830 Εθνική Βιβλιοθήκη, Εθνικό Τυπογραφείο, σχολεία στα οποία δίδαξαν ο Ανδρ. Μουστοξύδης, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Νεόφυτος Δούκας, ο Γ. Γεννάδιος.

Στέλιος  Ξεφλούδας
(1902 - 1984)

Είδε στους δρόμους της, τους τόσο γραφικούς να κυκλοφορούν τον Κανάρη, τον Πετρόμπεη, το Μαυροκορδάτο. Στην Αίγινα συγκεντρώθηκαν κάποτε όλοι σχεδόν «οι διανοούμενοι της αναγεννωμένης πατρίδος μας»: Ο Άνθιμος Γαζής, ο Θεόκλητος Φαρμακίδης, ο Θεόφιλος Καΐρης, ο Σπυρ. Τρικούπης, ο Ιω. Κωλέττης, οι αδελφοί Σκούφοι, οι Σούτσοι και τόσοι άλλοι. Ο Καΐρης προσεφώνησε τον Καποδίστρια στη Μητρόπολη, όταν αποβιβάστηκε στο Νησί.

    Και σήμερα η πόλη της Αίγινας διατηρεί το δικό της χρώμα, τη δική της αρχιτεκτονική πολλά από τα απομεινάρια του παρελθόντος. Υπάρχει το σπίτι του Καζαντζάκη πάνου (sic) σ’ ένα γυμνό ακρωτήριο, μέσα στους ανέμους και τα κύματα, όπου χρόνια έμεινε ο ποιητής της «Οδύσσειας», το σπίτι της Ιουλίας Περσάκη, το σπίτι του Καλμούχου. Πολλοί ζωγράφοι, ο  Βασιλείου, ο Μηταράκης και άλλοι έμειναν στο νησί και ζωγράφισαν τα τοπία του.
  
   Ο «Μορφωτικός Σύλλογος Αιγίνης», που με τόσο ενθουσιασμό και πίστη άρχισε και συνεχίζει το έργο του, έχει δίχως άλλο να επιτελέσει ακόμα πολλά και για την ανάπτυξη της πνευματικής στάθμης του νησιού και για να κάνει γνωστό, όσο μπορεί πιο πλατιά, το τόσο πλούσιο ιστορικό και πνευματικό παρελθόν της Αίγινας.  Σ. Ξ. ""

Έρευνα - Επιμέλεια κειμένου: Νεκτάριος Γ. Κουκούλης

* https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CE%AD%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%9E%CE%B5%CF%86%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CE%B4%CE%B1%CF%82

    

1900: Χωρογραφία της Αιγίνης

   Όταν διαβάζει κανείς επιστημονικά βιβλία, πρέπει να προσέχει όχι μόνο το κυρίως κείμενό τους αλλά και τις παραπομπές, υποσημειώσεις και τη βιβλιογραφία τους. Εκεί ο αναγνώστης βλέπει τις πηγές του συγγραφέα, όπου μπορεί να ανατρέξει για τους δικούς του σκοπούς. Έτσι, διαβάζοντας και εγώ τη μελέτη "ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ" του Κώστα Κόμη, που εκδόθηκε το 2004 από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και αφορά πληθυσμιακά και δημογραφικά στοιχεία των νησιών, από την οθωμανική περίοδο ως τον 20ό αιώνα, εντόπισα συχνές αναφορές του στο ογκώδες σύγγραμμα "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΧΩΡΟΓΡΑΦΊΑ" του στρατιωτικού Ιωάννη Εμμ. Νουχάκη, που εκδόθηκε το 1900 (περίπου) από τις εκδόσεις Σπ. Κουσουλίνου  στην Αθήνα. Ανακτώντας το από μια ψηφιακή βιβλιοθήκη, αναζήτησα (τι άλλο;) το κεφάλαιο της Αίγινας που εντοπίστηκε στην 77η σελίδα.
   Στον οδηγό αυτό, λοιπόν, και στο κεφάλαιο "ΕΠΑΡΧΙΑ ΑΙΓΝΗΣ" (σελ. 77) συναντάμε πολύ περιληπτικά και ίσως με μικρές ανακρίβειες, αναφορές:

1) Στη μορφολογία του εδάφους, στα προϊόντα και στις ασχολίες των κατοίκων αλλά και στις υπηρεσίες, στο λιμάνι, στους φάρους και στις ιαματικές πηγές της Αίγινας. Εδώ να σημιωθεί η αναφορά στα βουνά της "Τριπυργίας" που να γίνουν αντικείμενο ξεχωριστής δημοσίευσής μας, στο εγγύς μέλλον, όντας άγνωστα σε πολλούς.

2) Στους οικισμούς της με αναφορά στην χρονική διάρκεια της διαδρομής μετάβασης από την Πόλη και τον πληθυσμό και μερικά άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία.

3) Στην τοπική ιστορία, όπου μεταξύ άλλων πρέπει να σημειωθεί ότι ο συγγραφέας αναφέρεται σαφώς στην Αίγινα, ως πρώτη πρωτεύουσα του Ελληνικού Κράτους.

   Σε σχέση με το πρώτο και τρίτο σημεία δεν θα έλεγα ότι το σύγγραμμα διεκδικεί κάποια πρωτοτυπία. Ιδιαίτερη αναφορά, όμως πρέπει να γίνει στο δεύτερο σημείο, στην ανάλυση των οικισμών του Νησιού, όπου γίνεται συσχετισμός με ένα από τα πρώτα σχετικά βασιλικά διατάγματα του Κράτους, αυτό της 28ης Δεκεμβρίου 1836. Ο σχετικός Πίνακας έχει πολύ ενδιαφέρον, καθώς παρουσιάζει τοπωνύμια και οικισμούς γνωστούς αλλά και ξεχασμένους με ιδιαίτερο τρόπο και μπορεί να γίνει πηγή λαογραφικής και τοπικής ιστορικής έρευνας. Παρατίθενται αυτούσια ο πρόλογος του κεφαλαίου και ο σχετικός πίνακας με τους οικισμούς προς τους αναγνώστες:

" Επαρχία Αιγίνης
  Αύτη αποτελείται εκ της ομωνύμου νήσου, της νήσου Κεκρυφάλου (νυν Αγκιστρίου) και τινων άλλων μικρών και ακατοικήτων, οίον Κυράς, Μονής, Μετώπης, Υψηλονήσου, Πλατείας, Ελεούσης ή Αρσίδας (κοινώς Λαγονησίου).
  Η Αίγινα είναι μικρά νήσος τριγωνικού σχήματος, κείται δ’ εις το μέσον του Σαρωνικού κόλπου. Το έδαφος αυτής είναι ορεινόν και μόνον προς ΝΔ έχει μίαν μικράν πεδιάδα εκτεινομένην κατά μήκος της παραλίας και κατάφυτον εξ αμπέλων, ελαιών, συκών, αμυγδαλών και άλλων οπωροφόρων δένδρων. Επί της πααραλίας ταύτης κείται και η ομώνυμος πόλις, οι κάτοικοι της οποίας ωςεπί το πλέιστον ασχολούνται εις την σπογγαλιείαν, ναυτιλίαν, αγγειοπλαστικήν  εξ αρχαιοτάτων χρόνων ένεκεν του καταλλήλου προς τούτο λευκού πηλού, όστις ευρίσκεται εν τη νήσω.
  Τα όρη της Αιγίνης κατά την αρχαιότητα εκαλούντο το μέν Πανελλήνιον νυν δε Όρος, ύψους 331 μ., το δε Τριπύργια, ύψους 312 μ. ... ... "  

 

  Έρευνα, Επιμέλεια κειμένου: Νεκτ. Κουκούλης

   

Νοέμβριος 1949: Ο Μορφωτικός Σύλλογος Αίγινας "Ο Καποδίστριας" εν τη γενέσει του.



Μια από τις πρώτες σφραγίδες του Μορφωτικού Συλλόγου

   Κοινή παραδοχή πλέον ότι ο Μορφωτικός Σύλλογος Αίγινας "Ο Καποδίστριας" αποτελεί, σήμερα, το σημαντικότερο πολιτιστικό σωματείο του Νησιού και από πλευράς δράσης με το συνεχές και πολυσχιδές έργο του και από πλευράς ιστορικής, μιας και είναι ο πρώτος οργανωμένος φορέας πολιτισμού στο Νησί, προς τιμήν των εκάστοτε Διοικητικών του Συβουλίων. Δεν υποβαθμίζουμε, φυσικά, την πολύτιμη προσφορά και όλων των άλλων μεταγενέστερων παρόμοιων φορέων στην Αίγινα. Το μήνα αυτό, όμως, δεν πρέπει να παραλείπουμε, σε μνημόσυνο των ιδρυτικών του μελών, να θυμόμαστε ότι ο Μορφωτικός Σύλλογος έχει τα ... γενέθλιά του. Πριν 67 χρόνια, στον Κήρυκα της Αιγίνης διαβάζουμε, λοιπόν, τη σχετική είδηση:


" Η ΣΥΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ: Η αποφασισθείσα σύστασις «Μορφωτικού Συλλόγου διανοουμένων» μας χαροποιεί ιδιαιτέρως, διότι όπως εγράφομεν επί τη συμπληρώσει του Α’ έτους από της εκδόσεώς μας «συνιστά ανωτερότητα και επιβεβλημένον καθήκον των μορφωμένων να προσφέρουν την συμβολήν των, διά την καλλιτέρευσιν, την μελέτην και την ιστορίαν της πατρίδος των και των συμπατριωτών των, οίτινες έχουν ανάγκην των θησαυρισθέντων φώτων της». Ανεξαρτήτως όμως της υποχρεώσεως αυτής, η ίδρυσιθς τοιούτου Συλλόγου και η προσπάθεια των μελών του, θα δώση ώθησιν διά την επωφελή του διαθεσίμου χρόνου και των ενεργώς ενδιαφερομένων και των απλώς παρακολουθούντων το έργον του."  
 

   Ας ευχηθούμε στο Μορφωτικό Σύλλογο να τα "χιλιάσει" και στις διοικήσεις και στα μέλη του να έχουν πάντα κέφι και δύναμη να προσφέρουν. Ας είναι καλά όλα τα ιδρυτικά του μέλη ή αείμνηστα αν έχουν αποβιώσει.

Κήρυξ της Αιγίνης, Νοέμβριος 1949
(Τόμος 3ος μελέτης Νεκτ. Κουκούλη)

     Η σημερινή ειδική γραμματέας του Συλλόγου κ. Άννα Λεούση - Χαρτοφύλακα είχε την καλοσύνη να μας στείλει απόσπασμα των πρακτικών της πρώτης γενικής συνέλευσης, από παλιό βιβλίο αρχείου, στο οποίο φαίνονται με ευκρίνεια και ονομαστικά όλα τα ιδρυτικά μέλη. Για την ιστορία, πρέπει να αναφερθεί ότι πρώτος Πρόεδρος του Συλλόγου ήταν ο αείμνηστος εκπαιδευτικός Γεώργιος Αλυφαντής και ότι οι πρώτες συνεδριάσεις του Δ. Σ. γίνονταν στο φαρμακείο Παπαλεονάρδου. 
  

Απόσπασμα από το πρακτικό της ιδρυτικής Γενικής Συνέλευσης 

 

   Στο Σύλλογο, τέλος, με απόφαση του Δήμου είχε παραχωρηθεί ο χώρος του σημερινού Δημοτικού Θεάτρου, όπως φαίνεται και από σχετική εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα.

Η Μονή Αγίας Τριάδας και ο Άγιος Νεκτάριος μέσα από σπάνιες ταχυδρομικές φωτογραφικές κάρτες

     Παγκόσμια γνωστή και αγαπημένη η ιερή μορφή του Αγίου Νεκταρίου. Ένας τρόπος έμμεσης διαρκούς έκφρασης σεβασμού στην αγιοσύνη του, αλλά και ενθυμηματικό μέσο, είναι οι φωτογραφικές αποτυπώσεις της Μονής Αγίας Τριάδας, του "σπιτιού" του, σε ταχυδρομικές κάρτες. Σήμερα με τη βελτίωση των ψηφιακών συσκευών αλλά και την εκλαΐκευσή τους, συναντά κανείς χιλιάδες φωτογραφικές αποτυπώσεις σε ιδιωτικά αρχεία αλλά και εμπορικές εκδόσεις, τις γνωστές μας "καρτ - ποστάλ". Οι ταχυδρομικές κάρτες ήταν πολύ διαδεδομένες, πριν παραγκωνιστούν από τα ψηφιακά μηνύματα πολυμέσων (MMS) και τις ιστοσελίδες κοινωνικής διαδικτύωσης (FACEBOOK κλπ). Όσο όμως προχωράμε προς τα πίσω στο χρόνο, τα τεχνικά μέσα δεν είναι προσβάσιμα στο ευρύ κοινό και οι φωτογραφικές αποτυπώσεις πολύ λιγότερες. Παράλληλα, αποτελούν και μέσο ιστορικό καθώς απεικονίζουν εικόνες άλλων εποχών, δίνοντας την ευκαιρία συγκρίσεων και έρευνας.
   Έτσι, η "ερευνητική σκαπάνη" συναντά αρκετές σπάνιες κάρτες. Πριν την αγιοποίηση του Αγίου Νεκταρίου, είναι σχεδόν ανύπαρκτες ή πολύ δυσεύρετες. Τιμώντας την εορτή του Αγίου, δημοσιεύονται μέσα από το αρχείο μου ορισμένες από αυτές, ασπρόμαυρες κυρίως, συναισθηματικά φορτισμένες χρονογέφυρες προς αλλοτινές εποχές. Υπάρχουν φυσικά και πολλές άλλες:

"Γυναικεία Μονή Αιγίνης" - Δεκαετία ΄30 - έκδοση Ιωάννη Χ. Σακκιώτη

   Η πρώτη εικόνα είναι πολύ σπάνια. Απεικονίζει την αρχική μορφή της "Γυναικείας Μονής"  (ανδρική ήταν τότε η Παναγία Χρυσολεόντισσα), τα πρώτα χρόνια μετά την κοίμηση του Αγίου, σχεδόν αγνώριστη, με πολύ λίγα οικοδομικά στοιχεία να παραπέμπουν στη σημερινή μορφή.
   Μετά την αγιοποίηση, αρχίζει η συχνότερη έκδοση φωτογραφικών απόψεων της Μονής αλλά και του χωριού του Κοντού, που δείχουν τις σταδιακές αλλαγές στο χώρο και στην περιοχή. Παρατίθενται χωρίς σχόλια και τα συμπεράσματα ή παρατηρήσεις δικές σας:

 

     Φυσικά, προς ικανοποίηση του θρησκευτικού συναισθήματος των πιστών επισκεπτών αρκετοί εκδότες προχώρησαν σε εντυπωσιακά "φωτομοντάζ" και φωτογραφίσεις εσωτερικών χώρων:

 Μετά τα μέσα της δεκαετίας '60, αρχίζουν να κυκλοφορούν και έγχρωμες ταχυδρομικές κάρτες. Από αυτές επέλεξα δύο. Η πρώτη απεικονίζει τα κυρίως κτίσματα της Μονής με αρκετές μορφές από το σήμερα. Η δεύτερη δείχνει μια πανοραμική άποψη, στην οποία διακρίνεται η έναρξη των εκσκαφών για τη δημιουργία του νέου μεγάλου Ναού:

   Στο τέλος αυτού του άρθρου και αφού συγχαρώ τον θεολόγο κ. Γεώργιο Μπήτρο για τις αξιόλογες δημοσιεύσεις που έκανε για τη γιορτή του Αγίου μας στο ιστολόγιό του "ΟΔΟΣ ΑΙΓΙΝΗΣ" και τον ευχαριστήσω για τη συνέπεια στην αναφορά του αρχείου μου ως πηγής του, όπου το χρησιμοποίησε, συμπληρωματικά δημοσιεύονται τρεις σημαντικότατες φωτογραφίες του Αγίου Νεκταρίου. Η πρώτη είναι πορτραίτο, φωτογραφία του στρατηγού Δ. Πετρίτη, που εκδόθηκε από τον Ιωάννη Σακκιώτη. Η δεύτερη και συγκλονιστική απεικονίζει τον Άγιο αμέσως μετά την Κοίμησή του (άγνωστης πηγής). Η τρίτη, που εντοπίστηκε στο Διαδίκτυο, απεικονίζει τον Άγιο σε νεαρή ηλικία (1889) κατά τη χειροτονία του στη θέση του επισκόπου Πενταπόλεως από τον πατριάρχη Αλεξανδρείας Σωφρόνιο:

 

Έρευνα - επιμέλεια κειμένου: Νεκτ. Κουκούλης

Διπλά γενέθλια για την Κοινότητα Κυψέλης

Διπλά γενέθλια για την τοπική κοινωνία της Κυψέλης, 66 χρόνια μετά την ονομασία της και 104 μετά την ίδρυσή της ως «Χαλασμένης».

Υπηρεσιακή σφραγίδα της τότε Κοιν. Χαλασμένης

  Πέρασαν εξήντα εξ χρόνια, από τις αρχές Σεπτεμβρίου του 1950, όταν με Βασιλικό Διάταγμα, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης (ΦΕΚ 196/Α/2-9-1950), η «Κοινότης και ο Συνοικισμός Χαλασμένης, εν τη επαρχία Αιγίνης και τω νομώ Αττικής  μετονομάζεται συνοικισμός και ‘Κοινότης Κυψέλης’», μετά τη σχετική από 18/8/1950 σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου Τοπωνυμιών του Υπουργείου Εσωτερικών. Για την ιστορία, να αναφερθεί πως την ίδια ημέρα μετονομάσθηκαν άλλοι επτά συνοικισμοί ή Κοινότητες, από διάφορα σημεία της Χώρας, με εισηγητή τον τότε Υπουργό Εσωτερικών Γεώργιο Μόδη.

Απόσπασμα από το ΦΕΚ 196/Α/2-9-1950

   Πέρασαν όμως και εκατόν τέσσερα χρόνια, από τα τέλη Αυγούστου του 1912, όταν ο συνοικισμός «Χαλασμένη Αιγίνης του Νομού Αττικοβοιωτίας», μαζί με άλλους εκατό συνοικισμούς της Ελλάδας, αυτονομείται από το Δήμο Αιγινητών και αναγνωρίζεται ως «ιδία Κοινότης», ως «έχων πληθυσμόν υπέρ των 300 κατοίκων και σχολείον στοιχειώδους εκπαιδεύσεως», με εισηγητή υπουργό τον Εμμ. Ρέπουλη. Διπλά, λοιπόν, τα γενέθλια για την Τοπική Κοινωνία της Κυψέλης.

   Για το θέμα ειδικά της μετονομασίας της Κοινότητας, που είχε χρόνο ζωής ως αυτόνομος ΟΤΑ μέχρι το 1997, έχουν δημοσιευθεί πολλές εμπεριστατωμένες αναφορές. Με το άρθρο αυτό βάζουμε τη δική μας ερευνητική «πινελιά», με έμφαση όπως πάντα στην προσπάθεια δημοσίευσης άγνωστων στοιχείων.

Α) Η ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΑΛΑΣΜΕΝΗΣ / ΚΥΨΕΛΗΣ ΣΕ ... ΤΙΤΛΟΥΣ

– 1912 (31 Αυγούστου): Ίδρυση της Κοινότητας Χαλασμένης του Νομού Αττικοβοιωτίας [ΦΕΚ 262/Α/1912]. 

– 1943 (26 Ιουλίου): Υπαγωγή της Χαλασμένης στο Νομό Αττικής, λόγω διαχωρισμού και αυτονόμησης του Νομού Βοιωτίας [ΦΕΚ 223/Α/1943].

– 1950 (2 Σεπτεμβρίου): Μετονομασία σε Κοινότητα Κυψέλης [ΦΕΚ 196/Α/1950]. 

– 1994: Υπαγωγή στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αθηνών – Πειραιώς. 

– 1997 (4 Δεκεμβρίου): Κατάργηση και ενσωμάτωση στον ενιαίο Δήμο Αίγινας. Σύσταση ομώνυμου Δημοτικού Διαμερίσματος [Νόμος 2539/97 περί ‘Συγκρότησης της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης’ ή «Καποδίστριας», ΦΕΚ 244/Α/1997].

– 2010 (7 Ιουνίου): Νέο διοικητικό καθεστώς μετά το Νόμο 3852/2010 περί  ‘Νέας Αρχιτεκτονικής της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης’ ή «Πρόγραμμα Καλλικράτης» και σύσταση ομώνυμης Δημοτικής Κοινότητας [ΦΕΚ 87/Α/2010].

Το εσωτερικό του ενοριακού Ναού στη δεκαετία του '20

Β) Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ  «ΧΑΛΑΣΜΕΝΗ»    

   Σύμφωνα με την παράδοση και όπως διαβάσαμε στο ιστολόγιο «οδός Αιγίνης» και άλλες ιστοσελίδες, η Περιοχή παλιά ονομαζόταν «Μαρνάς». Στα μέσα του 19^ου αιώνα, χτίστηκε ενοριακός ναός σε ρυθμό βασιλικής, στη σημερινή θέση, αν και υπήρχαν διαφωνίες πολλών κατοίκων για το Χώρο αυτό. Πριν καν εγκαινιαστεί, γκρεμίστηκε ο τρούλος μάλλον για τεχνικούς λόγους και παρέμεινε έτσι ως «Χαλασμένη εκκλησία» για πολλά χρόνια, δίνοντας το όνομα και στην Περιοχή, μιας και οι κάτοικοι δεν την άγγιζαν, θεωρώντας το γεγονός ως ... θεϊκό σημάδι.

  Μια άλλη εκδοχή για την ονομασία συναντάμε στη «Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Ελλάδος» (1930 περίπου), όπου στο σχετικό λήμμα αναφέρεται ότι «το Χωρίον εκλήθη ούτω από του χαλασμού, ον οι κατά καιρούς λυμαινόμενοι της Νήσον πειραταί, Σαρακηνοί, Τούρκοι και Χριστιανοί, επήνεγκον εις αυτό».    

Γ) ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΧΑΛΑΣΜΕΝΗΣ ΣΕ ΚΥΨΕΛΗ
  Αμέσως μετά τον Β’ Παγκ. Πόλεμο και τον Εμφύλιο, όταν η ζωή άρχισε να σταθεροποιείται και τα ενδιαφέροντα των κατοίκων άρχισαν να μετατοπίζονται από τα ζητήματα καθημερινής επιβίωσης και ασφάλειας σε ζητήματα ποιότητας ζωής, βρήκαν γόνιμο έδαφος και συζητήσεις για την καταλληλότητα και τον αισθητικό αρνητικό απόηχο της λέξης «χαλασμένη» για μια περιοχή της Αίγινας γεμάτη φυσικές ομορφιές, δημιουργικότητα και ζωντανή τοπική οικονομία. Πρωταγωνιστής της προσπάθειας έγινε ο αείμνηστος Κυψελιώτης Δημήτρης Θ. Λορέντζος (1911 – 1992), φαρμακοποιός στο επάγγελμα, ο αγαπητός σε όλους «Μητσάκης», που διατέλεσε Πρόεδρος της Κοινότητας, στη δεκαετία του ’60. Πέραν των άλλων δραστηριοτήτων του ήταν είχε και «δυνατή πένα» αρθρογραφώντας σε εφημερίδες και περιοδικά για τοπικά κοινωνικά και αθλητικά θέματα, με κύριο χώρο έκφρασης το περιοδικό «Κήρυξ της Αιγίνης» των επίσης Κυψελιωτών αδελφών Ι. και Γ. Λυκούρη, που μελετήσαμε για το θέμα.
 


Δημ. Θ. Λορέντζος ή "Μητσάκης"
(Αρχείο Ελένης Κάτσα-Λορέντζου)

 Την πρώτη αναφορά για την υπόθεση της μετονομασίας, συναντάμε τον Ιούνιο του 1947 σε άρθρο του για τη Χαλασμένη στον «Κήρυκα» (φ. 5), που ο Δημ. Λορέντζος προλογίζει ως εξής: «Το χωριό τούτο θα έπρεπε να έχει ένα άλλο όνομα, που να εννοεί και την ωμορφιά (sic) του».
  Το συμπέρασμα από αυτή την αναφορά είναι ότι οι τοπικές συζητήσεις είχαν ήδη αρχίσει, αν και στη Χώρα μαινόταν ο εμφύλιος. Δυο χρόνια μετά, τον Οκτώβριο του 1949, συναντάμε στο φύλλο 34 λιτή ανακοίνωση των εκδοτών με τίτλο «Η μετονομασία της Χαλασμένης», όπου τίθεται θέμα παράτασης της προθεσμίας για υποβολή προτάσεων από τους κατοίκους για τη νέα ονομασία.
Το ενδιαφέρον στοιχείο από αυτήν την καταχώρηση, είναι πως μαθαίνουμε ότι υπήρξε ένα είδος δημόσιας διαβούλευσης για το νέο όνομα της Κοινότητας, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, μάλιστα. Κάποιοι σύγχρονοι Κυψελιώτες ίσως γνωρίζουν περισσότερα.  Έτσι ένα μήνα μετά, η διαδικασία αυτή ολοκληρώθηκε και αποφασίστηκε να ζητηθεί από την Πολιτεία η μετονομασία σε «Κυψέλη». Την κατάληξη αυτή καταγράφει με ένα σύντομο λυρικό κειμενάκι ο «Μητσάκης» στο επόμενο φύλλο 35 του «Κήρυκα», το Νοέμβριο, που αξίζει να παραθέσουμε αυτούσιο:


"Κήρυξ Αιγίνης" - φ. 35/1950 - σ. 185

  Ακολούθησαν υπηρεσιακές διαδικασίες, που οδήγησαν στα επίσημα «βαφτίσια» της Κυψέλης, το Σεπτέμβρη του 1950, γεγονός που διαβάζουμε σε μια σύντομη, άγνωστο γιατί, ανακοίνωση στη σελίδα «κοινωνικά» του τεύχους Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου του «Κήρυκα», ενώ σίγουρα υπήρξαν και άλλα δημοσιεύματα που η συνεχιζόμενη έρευνα ίσως αναδείξει. 
   Έτσι, έκλεισε η σημαντική για την Τοπική Ιστορία και Αυτοδιοίκηση σελίδα, που απέδειξε για άλλη μια φορά πόσο δυνατή και χρήσιμη είναι η κοινωνική ενεργοποίηση των Πολιτών σε έναν τόπο.

  Εμείς ευχόμαστε στην Κυψέλη, μιας και έχει ΔΙΠΛΑ ΓΕΝΕΘΛΙΑ, λοιπόν, να τα χιλιάσει και στους κατοίκους της να είναι πάντα υγιείς, προκομμένοι και αγαπημένοι μεταξύ τους.

Έρευνα – Επιμέλεια κειμένου: Νεκτάριος Γ. Κουκούλης

ΠΗΓΕΣ: Κήρυξ της Αιγίνης (περιοδικό και προλογικά 3^ου τόμου Νεκτάριου Κουκούλη, 2013), Ιστολόγιο «Οδός Αιγίνης» (2012), Εθνικό Τυπογραφείο, Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια Ελλάδος, Αρχείο Νεκτ. Κουκούλη, Ε.Λ.Ι.Α. - Μ.Ι.Ε.Τ., Λεξικό Διοικ. Μεταβολών ΟΤΑ (ΕΕΤΑΑ, 2002).