ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΕΝOΡΙΑΚΟΥ ΝΑΟΥ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΣΑΣ ΜΕΣΑΓΡΟΥ ΑΙΓΙΝΑΣ

«Η ΠΟΛΗ ΕΠΕΣΕ»! Η είδηση της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης έπεσε σαν κεραυνός. Σαν τον άνεμο διαδόθηκε απ’ άκρου σ’ άκρο της κάποτε δοξασμένης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οι περισσότερες περιοχές της τώρα πια  είχαν κατακτηθεί είτε από τους Οθωμανούς είτε από Λατίνους στα νησιά και Πελοπόννησο κυρίως. Η μεγαλύτερη και πιο συγκινητική καταστροφή για τον Ελληνισμό και τον Χριστιανισμό.

      Εκεί απ’ την Πόλη που μετρούσε τους νεκρούς της, άγνωστο πώς, μα σί- γουρα με μύριες δυσκολίες και κινδύνους, τέσσερις οικογένειες κατάφεραν να γλιτώσουν. Καμιά ιστορική πηγή δεν αναφέρει ποιοι ήταν. Ένα όμως είναι σί- γουρο: Ότι ήταν ευσεβείς. Γιατί, μαζί με τα λιγοστά υπάρχοντα φρόντισαν να σώσουν την εικόνα της Παναγιάς, αγιογραφημένη σε πευκίσιο ξύλο. Αρχικά κρύφτηκαν μάλλον σε σπηλιές και την κατάλληλη  στιγμή έφυγαν για μακριά.

Μετά από ταλαιπωρίες δυο και παραπάνω χρόνων, σε στεριά και σε θάλασσα, ο βοριάς τους έφερε στη βορινή ακτή της Αίγινας, που εκείνα τα χρόνια βρισκόταν υπό Βενετική κυριαρχία. Ο φόβος των πειρατών τους ώθησε στο εσωτερικό του νησιού, στο Μεσαγρό, καλά προφυλαγμένη περιοχή με βουνά τριγύρω, εύφορη και καταπράσινη. Στην κορφή του λοφίσκου του «Κρόκου» διάλεξαν να εγκατασταθούν. Εκεί κοντά στη στράτα των κανατά- δων που μάζευαν αργιλόχωμα από τον κοντινό απόκρημνο λόφο, κοντά στη στράτα των λιγοστών χωρικών που πήγαιναν για νερό στις πηγές της ρεματιάς, κοντά στη δημοσιά που οδηγούσε απ’ τη Χώρα στη θάλασσα.

       Μετά τις πρώτες φροντίδες της εγκατάστασης, μέλημά τους  να χτίσουν σπίτι για την Παναγιά τους, που με σεβασμό έφεραν απ’ τα πατρώα εδάφη. Έχτισαν, λοιπόν, στο λόφο ένα βυζαντινό μικρό εξωκκλήσι. Με πορφύρα έγραψαν στην εικόνα «Μήτηρ Θεού η εν τω σπηλαίω» για να θυμούνται τον αγώνα και τη σωτηρία τους που χρωστούσαν σ’ αυτήν. Αριστερά και δεξιά στο ιερό αγιογράφησαν το Χριστό και την Παναγιά στο φρέσκο σοβάτισμα. Γι’ αυτό το ξωκκλήσι πήρε απ’ τους ιδρυτές του ή αργότερα απ’ τους ντόπιους την ονομασία «Πολίτισσα». Σε πρόσφατη ανακαίνιση του Ναού αποκαλύφθηκε πάνω από την πρώτη είσοδο και τοιχογραφία βυζαντινού Σταυρού.

 

     Σε λίγα χρόνια, βρήκαν το νησί μεγάλες συμφορές. Το 1537 ισοπεδώθηκε από τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα. Κανείς δεν ξέρει τι απέγιναν εκείνοι οι «αοίδιμοι» κτήτορες ή τα παιδιά τους. Οι ιστορικοί αναφέρουν ότι όλοι οι άντρες του νησιού σφαγιάστηκαν ενώ 6000 γυναικόπαιδα οδηγήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα. Η Παναγιά η Πολίτισσα, όμως, σώθηκε. Ήταν Θεού θέλημα και πρόνοια κάποιων πιστών σίγουρα. Η εικόνα βγήκε απ’ την καταστροφή κομμένη στα δυο αλλά επισκευάστηκε. Ακολουθεί ιστορική σιγή 100 περ. χρόνων για ολόκληρο το νησί.

      Τα πρώτα ιστορικά στοιχεία δείχνουν θρησκευτική δραστηριότητα και ακμή του Ναού στα μέσα του 17^ου αιώνα, μετά τα 1650. Από τότε χρονολογείται η εικόνα της Κοίμησης, στοιχείο που αποδεικνύει ότι τότε ανοικοδομήθηκε η Πολίτισσα. Στο ιερό αγιογραφήθηκε νέα Παναγιά στη θέση της πρώτης, και σώζεται ως σήμερα. Το 1713 αγιογραφούνται οι επιβλητικές, πράγματι, εικόνες του τέμπλου και το 1721 η εικόνα του Αγ. Δημητρίου. Το 1722 κάτοικοι της περιοχής επισκέφτηκαν τους Αγ. Τόπους και αφιέρωσαν στην Πολίτισσα ιερό Αντιμήνσιο καθαγιασμένο από τον πατριάρχη Άνθιμο, που φυλάσσεται ως σήμερα. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο, είναι το όνομα ενός απ’ τους πρώτους εφημέριους, γύρω στα 1750, που βρέθηκε γραμμένο στην εικόνα του Προδρόμου. Ήταν ο παπα-Βασίλης Πρωτόπαπας Σολωμός. Το όνομά του διασταυρώνεται και από πωλητήριο συμβόλαιο του 1791, όπου αναφέρεται ότι πέθανε και την περιουσία του διαχειριζόταν η πρεσβυτέρα Μάλτα. Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται και ο Αναγνώστης Σολωμός.. Αξίζει να αναφέρουμε ότι μέλη της οικογένειας Σολωμού ανακαίνισαν και το 1674 τον Αϊ-Θανάση του Κοιμητηρίου, και ο Παρθένιος Σολωμός αναφέρεται ως ηγού- μενος της Μονής Χρυσολεόντισσας σε επιγραφές που έχουν βρεθεί. Σίγουρα η οικογένεια αυτή διαδραμάτισε ιστορικό ρόλο για το χωριό,  ενώ απόγονοί της έχουν και σήμερα περιουσία στην ίδια  περιοχή Κρόκου και στους πρόποδες της Παληαχώρας. Στο δεύτερο μισό του 18^ου αιώνα και αρχές 20^ου, σημαντικό ρόλο έπαιξε και η οικογένεια Βελωτά, δυο μέλη της οποίας διετέλεσαν εφημέριοι, αλλά και έκανε δωρεά του οικόπεδου γύρω από το Ναό.  

       Στα τέλη του 18^ου αιώνα οι Αιγινήτες εγκατέλειψαν την Παληαχώρα. Από τότε σιγά-σιγά η ζωή του χωριού ξεδιπλώθηκε γύρω απ’ το λόφο της Πολίτισσας. Κοντά έγινε το κοιμητήρι, ενώ αργότερα χτίστηκε και το σχολείο. Η ενορία μας ήταν και η πρώτη έδρα Αυτοδιοίκησης, στα πρώτα ελεύθερα χρόνια, όπως αποδεικνύουν τα πρακτικά εκλογών για πληρεξούσιους στις πρώτες Εθνοσυνελεύσεις, που έχουν δημοσιευτεί από τον Αντώνη Λιγνό κα.

• ΠΡΟ ΤΟΥ 1933

Βασίλειος Σολωμός (18^ος  αιώνας)
Κηρ. Βελωτάς (19^ος  αιώνας)
Γεώργιος Κηρύκος (19^ος αιώνας)
Νικολής Βελωτάς   (αρχές 20^ου αιώνα)
Κωνσταντίνος
Δημήτριος
Διανέλος
Διονύσιος
Ιωάννης
Φιλόθεος
Γερβάσιος

• ΜΕΤΑ ΤΟ 1933

- Ζαχαρίας Μουτάφης (1933 - 1939)
- Σπυρίδων Γιαννούλης (1940 - 1950)
-  (1950 - 1954: δεν υπήρχε μόνιμος εφημέριος)
- Πέτρος Παπαδάκης (1954 - 1967)
- Χρήστος Παπαγεωργίου (1967 - 1971)
- Νείλος Σωτηρόπουλος (δεκαετίες 70-80 για δυο διαστή­ματα)
-  Στυλιανός Καμαράτος (1984 - 1987)
-  Μιχαήλ Τζίτζης, σήμερα εφημέριος Αγίων Ασωμάτων (1987 - 1988 και παλιότερα μικρά διαστήματα)
- Κυριακάκος Βασίλειος, ο σημερινός εφημέριος (από 1-11-1988 ...)

      Η Πολίτισσα συνεχίζει την πορεία της στο χρόνο, λατρεμένη από τους πιστούς. Όλοι οι εφημέριοι και τα Εκκλησιαστικά Συμβούλια ακούραστα διακονούν, φροντίζουν και εξωραΐζουν το Ναό με σεβασμό στην ιστορία του. Τα ιστορικά στοιχεία κι οι άγραφες παραδόσεις κατατάσσουν τον Ενοριακό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, μαζί με την Ομορφοκκλησιά, τη Χρυσολεόντισσα και ορισμένους ναούς της Παληαχώρας, στα πιο σημαντικά βυζαντινά μνημεία της Αίγινας και της Αττικής. Οι κάτοικοι του Μεσαγρού με την ευλάβεια και τη νοικοκυροσύνη που τους διακρίνει θα συνεχίσουν να φροντίζουν και να λατρεύουν με άσβηστη πίστη την Πολίτισσα στον ιστορικό ναό, τελώντας κάθε τέλος Αυγούστου και την ξεχωριστή εορτή της. Μέσω του διαδικτυακού συνδέσμου (link) που υπάρχει στη βιβλιογραφία, μπορείτε να ακούσετε και το απολυτίκιό της. Η Παναγιά ας αναπαύει τις ψυχές εκείνων που έβαλαν το πρώτο λιθάρι και έχτισαν το Ναό της και ας προστατεύει όλους μας.   

 

Νεκτάριος Κουκούλης - Δάσκαλος

 

(Η αρχική μορφή αυτού του κειμένου ανακοινώθηκε στις 10 Αυγούστου 1997, στο Πνευματικό Κέντρο Μεσαγρού, σε ομιλία μου στην επετειακή εκδήλωση της τότε Κοινότητας "ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΑΠΟΓΕΥΜΑ", για τα 550 χρόνια του Ναού. Η έρευνά μου συνεχίστηκε και συνεχίζεται. Το 2006 εκδόθηκε το ομώνυμο βιβλίο (εικόνα) του οποίου η πρώτη παρουσίαση έγινε κατά τον Εορτασμό της Πολίτισσας στις 30 Αυγούστου 2006 και ακολούθησε άλλη μια στο Πνευματικό Κέντρο Κυψέλης.)    

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ:

1) Το ομώνυμο βιβλίο του γράφοντος (εικόνα)

2) Αρχείο Κοινότητας Μεσαγρού

3) Αρχείο Ενορίας Μεσαγρού

4) Δημοσιεύματα του "Κήρυκος της Αιγίνης"

5) ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΣΑΣ (ακολουθήστε το σύνδεσμο)